Ένα εξαιρετικά καινοτόμο project, ακόμα και για τα παγκόσμια δεδομένα, ξεκίνησε πριν σχεδόν έναν χρόνο ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Science for You – SciFY, σε συνεργασία με το Κέντρο Παιδιού και Εφήβου και με άλλους φορείς υποστήριξης ΑμεΑ και τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά.
Με το έργο «ΑμεΑ Πρωτοπόροι στην Τεχνητή Νοημοσύνη», άτομα με αυτισμό και ψυχικές παθήσεις εκπαιδεύτηκαν ώστε να μπορούν να εργαστούν στην ανάπτυξη συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης. Στη συνέχεια, εργάστηκαν σε ένα έργο σε πραγματικές συνθήκες, σε συνεργασία με το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Μελετήθηκε έτσι για πρώτη φορά ένας πολύ καινοτόμος τρόπος εργασιακής απασχόλησης των ΑμεΑ σε έναν τομέα που αναπτύσσεται ταχύτατα.
Το πρόγραμμα «ΑμεΑ Πρωτοπόροι στην Τεχνητή Νοημοσύνη» υλοποιείται με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση και της METLEN Energy & Metals.
Τι εργασίες μπορούν να κάνουν τα ΑμεΑ στην Τεχνητή Νοημοσύνη;
Βασικό βήμα στην ανάπτυξη των περισσότερων συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης (TN) είναι η εκπαίδευσή τους. Ένας από τους πιο σημαντικούς και συχνούς τρόπους εκπαίδευσης των συστημάτων αυτών είναι το supervised learning. Στο supervised learning, ένας άνθρωπος βοηθά ένα σύστημα να “μάθει” πώς να χειρίζεται / κατηγοριοποιεί δεδομένα με τον επιθυμητό τρόπο. Η εργασία αυτή, η οποία λέγεται annotation (επισημείωση), απαιτεί να χαρακτηρίζουμε τα δεδομένα, να τους βάζουμε, δηλαδή, μία “ετικέτα” (για παράδειγμα “αυτό είναι πορτοκάλι” ενώ, “εκείνο είναι μήλο”). Υπάρχει μεγάλη και ολοένα αυξανόμενη ανάγκη για ανθρώπους που θα κάνουν annotation.
Υπάρχουν είδη annotation τα οποία φαίνεται να αποτελούν ιδανική εργασία για άτομα με κάποιες μορφές αναπηρίας (π.χ. αυτισμός), όπου απαιτείται προσεκτική, επαναλαμβανόμενη και μοναχική δουλειά. Φυσικά, η εκπαίδευση των ΑμεΑ παρουσιάζει σημαντικές ιδιαιτερότητες που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ταυτόχρονα η προετοιμασία του υποψήφιου εργοδότη είναι εξίσου σημαντική.
Τα αποτελέσματα
Τα ενδιαφέροντα αποτελέσματα άρχισαν να φαίνονται ήδη από τη φάση της εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο αυτής, επαγγελματίες θεραπευτές εκπαιδεύτηκαν στην Τεχνητή Νοημοσύνη και στη διαδικασία της επισημείωσης δεδομένων (annotation). Επίσης, προετοιμάστηκαν κατάλληλα, ώστε να εκπαιδεύσουν με τη σειρά τους τα ΑμεΑ. Οι επαγγελματίες προέρχονταν από 3 φορείς (Κέντρο Παιδιού και Εφήβου, ΠΕΨΑΕΕ και Έγκαιρη Παρέμβαση). Όλοι οι εκπαιδευτές θεώρησαν τη φάση αυτή πολύ χρήσιμη και ενδιαφέρουσα, καθώς εξοπλίζει και τους ίδιους με νέες επαγγελματικές δεξιότητες.
Στη συνέχεια, δώδεκα (12) άτομα επιλέχθηκαν: 7 διαγνωσμένα με αυτισμό και 5 με ψυχικές διαταραχές. Η εκπαίδευση διήρκησε 3 μήνες, και επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για την εκτέλεση διαφορετικών annotation tasks (ήχοι, μουσική, κείμενο και εικόνες).
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα υψηλής λειτουργικότητας παρουσίασαν εξαιρετική ανταπόκριση στις οδηγίες και ολοκλήρωσαν τα tasks με πολύ χαμηλό ποσοστό εγκατάλειψης (περίπου 3%). Παρουσιάστηκε διαρκώς αυξανόμενη αυτονομία, με πολλά άτομα να εργάζονται χωρίς διαρκή επίβλεψη. Από την άλλη, τα άτομα χαμηλής λειτουργικότητας αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες στην αντίληψη των οδηγιών και στην ολοκλήρωση των εργασιών, με ποσοστό εγκατάλειψης που έφτασε έως και το 90%. Τα ευρήματα αυτά οδήγησαν την ομάδα, σε συνεργασία με τα ΑμεΑ στην απόφαση να μη συνεχίσουν στην επόμενη φάση της εργασίας.
Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής φάσης, 8 εκπαιδευμένα ΑμεΑ (αυτιστικά άτομα με χαμηλές ανάγκες υποστήριξης και άτομα με ψυχικές διαταραχές) προχώρησαν στην πιλοτική φάση υποστηριζόμενης εργασίας. Σε αυτή τη φάση της εργασίας, οι συμμετέχοντες εργάστηκαν επί πληρωμή για 3 μήνες σε συνεργασία με ερευνητές του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».
Η συλλογή δεδομένων από τους εκπαιδευτές, τους ωφελούμενους και τους γονείς και στις δύο φάσεις οδήγησε σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ενδεικτικά:
Για τα ΑμεΑ:
- μπορούν και θέλουν να κάνουν τέτοιου είδους εργασίες
- εξέφρασαν υψηλή ικανοποίηση και υψηλό ενδιαφέρον για την εργασία
- δήλωσαν πολύ ικανοποιημένα από την εργασιακή υποστήριξη που έλαβαν
- θεωρούν πολύ χρήσιμη την εκπαίδευση και εμπειρία που απέκτησαν
- θεωρούν ότι τους παρουσιάζονται νέες εργασιακές προοπτικές που τους βοηθούν στην επαγγελματική τους εξέλιξη
- θεωρούν ότι η εργασία αυτή τούς δίνει μία αίσθηση εργασιακής ταυτότητας
- όλοι οι εργαζόμενοι τήρησαν το ωράριο, με πολύ λίγες διακοπές και χωρίς ουσιαστικές εγκαταλείψεις
- η μονοτονία του task θεωρήθηκε ως ένας παράγοντας που επηρέαζε τη συγκέντρωση, αλλά αντιμετωπιζόταν αποτελεσματικά
- εκφράστηκε σαφής πρόθεση για περισσότερες ώρες εργασίας.
Οι εκπαιδευτές θεωρούν ότι το πρόγραμμα:
- είναι εξαιρετικά χρήσιμο τόσο για τα ΑμεΑ, όσο και για τους ίδιους ως επαγγελματίες
- παρουσιάζει υψηλό ενδιαφέρον
- αναπτύσσει νέες επαγγελματικές δεξιότητες των ιδίων των θεραπευτών αλλά και των ΑμεΑ
- τούς επιτρέπει να συνεισφέρουν σε κάτι σημαντικό και νιώθουν περήφανοι για τη συνεισφορά τους
Οι γονείς των ΑμεΑ:
- βρίσκουν το πρόγραμμα εξαιρετικά χρήσιμο
- θεωρούν ότι δίνει νέες επαγγελματικές προοπτικές στα παιδιά τους
- είναι πολύ ικανοποιημένοι από την υποστήριξη που έλαβαν τα ΑμεΑ
- νιώθουν περήφανοι για την ενασχόληση του παιδιού τους σε μια τέτοια εργασία
Οι άνθρωποι πίσω από το εγχείρημα
Ο κ. Βασίλης Γιαννακόπουλος, Chief Marketing Officer της Science For You – SciFY δήλωσε: «Πριν ένα χρόνο βάλαμε ένα στοίχημα: ότι θα καινοτομήσουμε για να μπορέσουμε να δώσουμε νέες εργασιακές προοπτικές σε συνανθρώπους μας που δεν έχουν ίσες ευκαιρίες με τους υπόλοιπους. Έτσι, παράλληλα θα βοηθήσουμε στο να γίνουν τα μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης πιο συμπεριληπτικά. Και χάρη στην υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση και της METLEN κάναμε το πρώτο μεγάλο βήμα. Από τη μία, αξιοποιήσαμε τις ευκαιρίες που παρουσιάζει η εκρηκτική ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, και από την άλλη μελετήσαμε το αν οι ιδιαιτερότητες ανθρώπων με αναπηρία μπορούν να αναδειχθούν σε ισχυρό τους σημείο στην αγορά εργασίας. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. Ήδη, άτομα με αυτισμό και ψυχικές διαταραχές εκπαιδεύτηκαν και εργάστηκαν στην ανάπτυξη συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης. Και μέσα από αυτή τη διαδικασία, όλοι μας μάθαμε πολλά, που τα μοιραζόμαστε με την επιστημονική και επιχειρηματική κοινότητα. Το επόμενο βήμα είναι ξεκάθαρο: θα μεγαλώσουμε το εγχείρημα με περισσότερους φορείς, επαγγελματίες και ΑμεΑ. Θα ανοιχτούμε σε νέες κατηγορίες αναπηρίας. Θα μάθουμε περισσότερα για να συνεχίσουμε να δίνουμε νέες ευκαιρίες καινοτομίας και ανάπτυξης σε όλους μας.»
Ο Δρ. Γιώργος Ιατρού, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και επιστημονικός συντονιστής της πλατφόρμας ενημέρωσης autismap.gr του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου, δήλωσε: «Το πρωτοποριακό αυτό έργο ήρθε να γεφυρώσει για πρώτη φορά ένα τεράστιο κενό ανάμεσα στην επαγγελματική εκπαίδευση ΑμεΑ και στην ένταξή τους στην αγορά εργασίας, και μάλιστα σε έναν ανερχόμενο τομέα, αυτόν της Τεχνητής Νοημοσύνης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία της εκπαίδευσης, άτομα με αυτισμό και ψυχικές διαταραχές, πλέον μπορούν να νιώθουν περήφανα που απέκτησαν δεξιότητες, οι οποίες φαίνεται πως αυξάνουν σημαντικά τις δυνατότητες εργασιακής αποκατάστασης. Δίπλα σε αυτούς, οι οικογένειές τους, μπορούν επίσης να βιώνουν μια μεγαλύτερη αισιοδοξία σε έναν τομέα που πάντα απασχολούσε έντονα τις κοινότητες των ΑμεΑ, τις οικογένειες και τους φροντιστές τους, αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της, αφού όλοι γνωρίζουμε τους αποκλεισμούς που βιώνουν αυτές οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες!»
Η κ. Εύα Λιανού, Γενική Διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, δήλωσε: «Η υλοποίηση του προγράμματος “ΑμεΑ Πρωτοπόροι στην Τεχνητή Νοημοσύνη” αναδεικνύει τον ρόλο της τεχνολογίας ως εργαλείο ένταξης και ενδυνάμωσης, συμβάλλοντας σημαντικά στη αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, καθώς επιβεβαιώνουν τη δυνατότητα των ατόμων με αυτισμό και ψυχικές διαταραχές να συμμετέχουν δυναμικά στον ραγδαίως αναπτυσσόμενο τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, αποκτώντας πολύτιμες δεξιότητες και εργασιακή εμπειρία. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση υποστηρίζει διαχρονικά κοινωνικά καινοτόμες δράσεις που προάγουν τη συμπερίληψη, αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα των συμπράξεων στη δημιουργία ουσιαστικών ευκαιριών. Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της θετικής επίδρασης που μπορεί να έχει η συνεργασία μεταξύ φορέων, οδηγώντας σε ένα πιο συμπεριληπτικό και δημιουργικό εργασιακό περιβάλλον, όπου οι δυνατότητες κάθε ατόμου αναγνωρίζονται και αξιοποιούνται στον μέγιστο βαθμό.»
O κ Δημήτρης Παπαδόπουλος, Executive BoD Member & Chief Corporate Governance & Sustainability Officer, METLEN Energy & Metals δήλωσε σχετικά: «Η METLEN Energy & Metals στηρίζει διαχρονικά πρωτοβουλίες που προάγουν τη συμπερίληψη και τη βιώσιμη ανάπτυξη, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίας. Το πρόγραμμα ‘ΑμεΑ Πρωτοπόροι στην Τεχνητή Νοημοσύνη’ αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα του πώς η καινοτομία μπορεί να συνδυαστεί με την κοινωνική ενσωμάτωση και τα πρώτα αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι η τεχνολογία μπορεί και πρέπει να είναι εργαλείο κοινωνικής προόδου.»
