Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε σήμερα να καταχωρίσει τις εξής τρεις νέες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες πολιτών: «Τιμολόγηση του άνθρακα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής», «Καλλιεργήστε την επιστημονική πρόοδο: οι καλλιέργειες μετράνε!» και «Ας βάλουμε τέλος στην εποχή του πλαστικού στην Ευρώπη». Η Επιτροπή έκρινε επίσης ότι δεν μπορεί να καταχωρίσει προτεινόμενη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών με τίτλο «Δίκαιο της ΕΕ, δικαιώματα των μειονοτήτων και εκδημοκρατισμός των ισπανικών θεσμικών οργάνων», καθώς δεν καλεί την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση για έκδοση νομικής πράξης.
Σε αυτό το στάδιο της διαδικασίας, η Επιτροπή δεν εξέτασε την ουσία των πρωτοβουλιών, παρά μόνο το αν αυτές είναι νομικά παραδεκτές. Εάν οποιαδήποτε από τις 3 πρωτοβουλίες που καταχωρίστηκαν συγκεντρώσει, μέσα σε ένα έτος, ένα εκατομμύριο δηλώσεις υποστήριξης από τουλάχιστον επτά κράτη μέλη, η Επιτροπή θα την αναλύσει και θα απαντήσει στην πρωτοβουλία. Η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει είτε να δώσει συνέχεια στο αίτημα είτε όχι. Και στις δύο περιπτώσεις, θα πρέπει να αιτιολογήσει το σκεπτικό της.
1. «Τιμολόγηση του άνθρακα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής»
Οι διοργανωτές της πρωτοβουλίας καλούν την Επιτροπή «να προτείνει ενωσιακή νομοθεσία για την αποθάρρυνση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, την ενθάρρυνση της εξοικονόμησης ενέργειας και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με σκοπό την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5°C.» Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η καθιέρωση ελάχιστης τιμής για τις εκπομπές CO2, η κατάργηση του υφιστάμενου συστήματος δωρεάν δικαιωμάτων για τους ρυπαίνοντες στην ΕΕ και η θέσπιση μηχανισμού προσαρμογής στα σύνορα· συγχρόνως, τα έσοδα που προέρχονται από την τιμολόγηση του άνθρακα θα διατεθούν «για τις ευρωπαϊκές πολιτικές που στηρίζουν την εξοικονόμηση ενέργειας και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και για τη μείωση της φορολογίας των χαμηλότερων εισοδημάτων».
Σύμφωνα με τις Συνθήκες της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αναλάβει νομική δράση στους τομείς της δράσης για το κλίμα, του περιβάλλοντος, της φορολογίας και της κοινής εμπορικής πολιτικής. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί την εν λόγω πρωτοβουλία νομικά παραδεκτή και αποφάσισε να την καταχωρίσει. Η πρωτοβουλία αυτή θα καταχωριστεί στις 22 Ιουλίου 2019, ημερομηνία από την οποία οι διοργανωτές της θα έχουν στη διάθεσή τους ένα έτος για να συγκεντρώσουν υπογραφές υποστήριξης.
2. «Καλλιεργήστε την επιστημονική πρόοδο: οι καλλιέργειες μετράνε!»
Οι διοργανωτές της πρωτοβουλίας δηλώνουν ότι η οδηγία 2001/18/ΕΚ για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) είναι «παρωχημένη» και ζητούν την αναθεώρηση των κανόνων της όσον αφορά τις νέες τεχνικές βελτίωσης των φυτών (NPBT), με στόχο να διευκολυνθεί «η διαδικασία έγκρισης για τα προϊόντα που προκύπτουν μέσω νέων τεχνικών βελτίωσης των φυτών».
Σύμφωνα με τις Συνθήκες της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αναλάβει νομική δράση στον τομέα της εσωτερικής αγοράς και της έγκρισης προϊόντων. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί την εν λόγω πρωτοβουλία νομικά παραδεκτή και αποφάσισε να την καταχωρίσει. Η πρωτοβουλία αυτή θα καταχωριστεί στις 25 Ιουλίου 2019, ημερομηνία από την οποία οι διοργανωτές της θα έχουν στη διάθεσή τους ένα έτος για να συγκεντρώσουν υπογραφές υποστήριξης.
3. «Ας βάλουμε τέλος στην εποχή του πλαστικού στην Ευρώπη»
Οι διοργανωτές της εν λόγω πρωτοβουλίας «καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναθεωρήσει την οδηγία σχετικά με τον αντίκτυπο ορισμένων πλαστικών στο περιβάλλον, με σκοπό την απαγόρευση όλων των πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης στην Ευρώπη». Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η απαγόρευση «όλων των πλαστικών συσκευασιών και φιαλών έως το 2027, έτσι ώστε να αρχίσουν να εφαρμόζονται συγκεκριμένα μέτρα για να γίνουν σεβαστά τα όρια των πόρων μας.»
Σύμφωνα με τις Συνθήκες της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αναλάβει νομική δράση με σκοπό τη διατήρηση, την προστασία και τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θεωρεί την εν λόγω πρωτοβουλία νομικά παραδεκτή και αποφάσισε να την καταχωρίσει. Η πρωτοβουλία αυτή θα καταχωριστεί στις 26 Ιουλίου 2019, ημερομηνία από την οποία οι διοργανωτές της θα έχουν στη διάθεσή τους ένα έτος για να συγκεντρώσουν υπογραφές υποστήριξης.
4. «Δίκαιο της ΕΕ, δικαιώματα των μειονοτήτων και εκδημοκρατισμός των ισπανικών θεσμών»
Αναφορικά με τα γεγονότα στο πλαίσιο του κινήματος για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, οι διοργανωτές της πρωτοβουλίας επιδιώκουν να διασφαλίσουν ότι «τόσο η Επιτροπή όσο και το Κοινοβούλιο έχουν πλήρη γνώση σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση στην Ισπανία […] και την ανάγκη θέσπισης μηχανισμών για τη βελτίωση των δημοκρατικών προτύπων στην Ισπανία, ώστε να διασφαλίζονται τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των μειονοτικών ομάδων και όλων των Ισπανών πολιτών μέσω του δικαίου και των μηχανισμών της ΕΕ.»
Ειδικότερα, η πρωτοβουλία καλεί την Επιτροπή να εξετάσει την κατάσταση στην Ισπανία και να λάβει κάθε δυνατό μέτρο υπό το πρίσμα της ανακοίνωσης της Επιτροπής του 2014 με τίτλο «Πλαίσιο για την ενίσχυση του κράτους δικαίου». Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή μπορεί να ξεκινήσει διάλογο με ένα κράτος μέλος ώστε να προληφθεί η εμφάνιση συστημικής απειλής έναντι του κράτους δικαίου. Ωστόσο, η πρωτοβουλία δεν καλεί την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση για την έκδοση νομικής πράξης, η οποία είναι ο μοναδικός σκοπός των Ευρωπαϊκών Πρωτοβουλιών Πολιτών.
Συνεπώς, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρωτοβουλία βρίσκεται καταφανώς εκτός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής να υποβάλει πρόταση για την έκδοση νομικής πράξης με σκοπό την εφαρμογή των Συνθηκών της ΕΕ και, ως εκ τούτου, είναι απαράδεκτη.
Ιστορικό
Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας και εγκαινιάστηκε τον Απρίλιο του 2012, όταν άρχισε να ισχύει ο κανονισμός για την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών, ο οποίος θέτει σε εφαρμογή τις διατάξεις της Συνθήκης. Το 2017, στο πλαίσιο της ομιλίας του προέδρου Γιούνκερ για την κατάσταση της Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών με σκοπό να απλουστεύσει ακόμη περισσότερο την πρόσβαση σ’ αυτήν. Τον Δεκέμβριο του 2018, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμφώνησαν σχετικά με τη μεταρρύθμιση και οι αναθεωρημένοι κανόνες θα αρχίσουν να εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2020.
Εν τω μεταξύ, η διαδικασία έχει απλουστευθεί και μια συνεργατική πλατφόρμα παρέχει υποστήριξη στους διοργανωτές. Όλα αυτά συνέβαλαν στην αύξηση κατά 30 % των πρωτοβουλιών πολιτών που καταχωρίστηκαν (38 καταχωρίσεις κατά τη θητεία της Επιτροπής Γιούνκερ έναντι 29 καταχωρίσεων κατά την προηγούμενη θητεία) και στη μείωση κατά 80 % του αριθμού απορρίψεων (μόνο 5 πρωτοβουλίες πολιτών δεν καταχωρίστηκαν κατά τη θητεία αυτής της Επιτροπής έναντι 20 κατά την προηγούμενη).
Αφού καταχωριστεί επίσημα, μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών επιτρέπει σε 1 εκατομμύριο πολίτες από τουλάχιστον επτά κράτη μέλη να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλλει πρόταση για νομική πράξη σε τομείς στους οποίους έχει τη σχετική αρμοδιότητα.
Οι προϋποθέσεις για το παραδεκτό μιας πρωτοβουλίας είναι ότι η προτεινόμενη δράση δεν βρίσκεται καταφανώς εκτός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής να υποβάλει πρόταση για την έκδοση νομικής πράξης, ότι δεν είναι κατάφωρα καταχρηστική, επιπόλαιη ή κακόβουλη και ότι δεν αντίκειται με προφανή τρόπο στις αξίες της Ένωσης.
