H χρήση δηλητηριασμένου δολώματος (φόλας) για τη θανάτωση ζώων στην ύπαιθρο αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα στο οποίο εμπλέκονται και αλληλεπιδρούν ποικίλες κοινωνικές ομάδες με διαφορετικά κίνητρα. Ταυτόχρονα, αποτελεί μία παράνομη πράξη που βλάπτει σοβαρά τόσο έμμεσα όσο και άμεσα το φυσικό περιβάλλον και τον άνθρωπο. Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει κάποια βήματα αντιμετώπισης του φαινομένου στην χώρα μας, όπως η υπογραφή Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) για την αντιμετώπισή του, αλλά και η ενημέρωση των πολιτών για το πρόβλημα μετην καθιέρωση της 22αςΦεβρουαρίου ως «Εθνικής Ημέρας Δράσης κατά των δηλητηριασμένων δολωμάτων». Με αφορμή την ημέρα αυτή, θα πραγματοποιηθούν δράσεις ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης σε διάφορες περιοχές της χώρας κατά το διάστημα 20-24 Φεβρουαρίου. Το σημαντικότερο όμως βήμα, δηλαδή η σύνταξη και η εφαρμογή Τοπικών Σχεδίων Δράσης (ΤΣΔ) προκειμένου να εφαρμοστούν όσα ορίζονται στη σχετική ΚΥΑ, βρίσκεται ακόμα υπό υλοποίηση.
Παρόλο που η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων έχει κηρυχθεί παράνομη ήδη από το 1993, δυστυχώς εξακολουθεί να αποτελεί κοινή πρακτική στην ελληνική ύπαιθρο. Στοχεύουν κυρίως ζώα της άγριας πανίδας (αρκούδα, λύκο, αγριογούρουνο, ασβό, αλεπού, κουνάβι), είτε ως πράξη αυτοδικίας μετά από κάποια ζημιά που έχει προκληθεί στην αγροτική παραγωγή ή στα κτηνοτροφικά ζώα είτε ως τρόπος αποφυγής τέτοιων ζημιών. Δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις που σχετίζονται με αντεκδικήσεις και προσωπικές διαφορές μεταξύ των ιδιοκτητών των ζώων και των χρηστών γης σε μια δεδομένη περιοχή, με τα θύματα να είναι σκύλοι εργασίας (τσοπανόσκυλα, κυνηγόσκυλα, τρουφόσκυλα). Τέλος, καθώς τόσο τα ίδια τα δολώματα, όσο και τα δηλητηριασμένα πτώματα ζώων μπορούν να καταναλωθούν από πτωματοφάγα ζώα, εν τέλει θανατώνονται και είδη όπως το όρνιο, ο ασπροπάρης, ο χρυσαετός, ο μαυρόγυπας κ.ά.
Τα σημαντικότερα ορόσημα για την αντιμετώπιση των δηλητηριασμένων δολωμάτων στη χώρα
Φέτος, συμπληρώνονται 11 χρόνια από το σοβαρότερο καταγεγραμμένο περιστατικό δηλητηρίασης: στις 22 Φεβρουαρίου 2012 οδηγήθηκε σε εξαφάνιση η αποικία του όρνιου και ο πληθυσμός του χρυσαετού στα Στενά του Νέστου. Το συμβάν αυτό αποτέλεσε την αφορμή για τη δημιουργία της «Ομάδας Εργασίας Ενάντια στα Δηλητηριασμένα Δολώματα» που αποτελείται σήμερα από την ΑΝΙΜΑ, τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, την Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, την Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης, την Καλλιστώ, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης καιτοWWF Ελλάς. H Oμάδα συλλέγει δεδομένα για την έκταση του φαινομένου χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στην Ελλάδα και στέλνει τεχνικές εκθέσεις, αναφορές και προτάσεις προς την Πολιτεία.
Πριν από έναν χρόνο, μετά από ενημερωτική εκδήλωση της Ομάδας Εργασίας σε συνεργασία με τέσσερα ευρωπαϊκά έργα (BalkanDetox LIFE,LIFE ARCPROM, LIFE «ΖΩΗ για τον ΑΣΠΡΟΠΑΡΗ» και LIFE BonellieastMed), το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κήρυξαν από κοινού την 22αΦεβρουαρίου ως «Εθνική Ημέρα Δράσης κατά των δηλητηριασμένων δολωμάτων». Τα δύο Υπουργεία έθεσαν έτσι, υπό την αιγίδα τους όλες τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιούνται κάθε χρόνο τέτοια ημέρα, σε συνεργασία με περιβαλλοντικές οργανώσεις και παραγωγικές δυνάμεις, με σκοπό την ενημέρωση των πολιτών για τις αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης και διασποράς στη φύση δηλητηριασμένων δολωμάτων στην προστασία των ειδών άγριας ζωής αλλά και των παραγωγικών ζώων και των ζώων εργασίας.
Στις 22 Αυγούστου 2022 με τη συνεργασία δύο ακόμα Υπουργείων (Εσωτερικών και Προστασίας του Πολίτη) εκδόθηκε σε ΦΕΚ η πολυαναμενόμενη Κοινή Υπουργική Απόφαση με τίτλο «Μέτρα και διαδικασίες για τον έλεγχο της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων σε είδη της άγριας πανίδας – Συντονισμός συναρμόδιων υπηρεσιών και φορέων». Η ΚΥΑ αυτή ήταναπαραίτητη για να αποσαφηνιστούν οι αρμοδιότητες των εμπλεκομένων υπηρεσιών, όπως τα Δασαρχεία, η Αστυνομία, οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες, η Διεύθυνση Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών (ΔΚΚΑ) κ.ά. Στα θετικά συμπεριλαμβάνεται η θεσμοθέτηση των Ειδικών Μονάδων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ΕΜΑΔΔ) με ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους που μπορούν να εντοπίσουν έγκαιρα τα δηλητηριασμένα δολώματα, πριν αυτά οδηγήσουν σεθύματα.
Ωστόσο, παρά τις θετικές εξελίξεις, το βασικότερο βήμα για την καταπολέμηση του φαινομένου δεν έχει γίνει: Η σύνταξη και εφαρμογή των Τοπικών Σχεδίων Δράσης από τις αρμόδιες Δασικές Υπηρεσίες μένει να υλοποιηθεί ώστε να ελεγχθεί στην πράξη η λειτουργικότητα της KYA. Ελπίζουμε η σχετική Εγκύκλιος που στάλθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας πριν από περίπου ένα μήνα (10/01/2023) να επιταχύνει τη διαδικασία, καθώς κάποια από τα είδη που απειλούνται από δηλητηριασμένα δολώματα είναι κυριολεκτικά στο χείλος της εξαφάνισης.
Με αφορμή την Εθνική Ημέρα Δράσης, όλα τα μέλη της Ομάδας Εργασίας θα υλοποιήσουν δράσεις ενημέρωσης για το ευρύ κοινό. Επιπλέον, η Ομάδα Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων του έργου LIFE Bonellieast Med για την προστασία του Σπιζαετού θα πραγματοποιήσει δράσεις ευαισθητοποίησης σε σχολεία της Ρόδου και του Ηρακλείου Κρήτης. Τέλος, η Ομάδα Εργασίας στηρίζει όλες τις δράσεις που θα πραγματοποιήσουνοι κατά τόπους Μονάδες Διαχείρισης του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ): Στον Εύμοιρο Ξάνθης, στο Παρανέστι Δράμας, στον Λαιμό Φλώρινας (Πρέσπες), στην περιοχή λιμνών Κορώνειας-Βόλβης, στο Μεσολόγγι, στο Λεωνίδιο Πελοποννήσου και στα Ιωάννινα ο ΟΦΥΠΕΚΑ διοργανώνει δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την εκπαιδευτική κοινότητα, χρήστες γης (κτηνοτρόφους, μέλη κυνηγετικών συλλόγων κ.ά.) και τις τοπικές κοινότητες.
Κοινό Δελτίο Τύπου των μελών της Ομάδας Εργασίας ενάντια στα Δηλητηριασμένα Δολώματα:
ΑΝΙΜΑ
ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ
Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία
Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης,
Καλλιστώ
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης
WWF Ελλάς
