Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε χθες ανακοίνωση για τον εορτασμό της δεύτερης επετείου της δημιουργίας του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), του βασικού μέσου που βρίσκεται στο επίκεντρο του σχεδίου ανάκαμψης NextGenerationEU ύψους 800 δισ. ευρώ για την Ευρώπη.
Η ανακοίνωση καταγράφει με συγκεκριμένο τρόπο τα αποτελέσματα που έχουν παραχθεί μέχρι στιγμής από την άνευ προηγουμένου διττή ώθηση του ΜΑΑ στις πράσινες και ψηφιακές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στα κράτη μέλη. Περιγράφει επίσης περαιτέρω βήματα για τη στήριξη της συνεχιζόμενης επιτυχημένης υλοποίησης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Τα παραρτήματα της ανακοίνωσης διευκρινίζουν ορισμένες τεχνικές πτυχές του τρόπου με τον οποίο η Επιτροπή αξιολογεί την πρόοδο των κρατών μελών.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε: «Το σχέδιο ανάκαμψης NextGenerationEU είναι περισσότερο από μια ζωτικής σημασίας απάντηση στην πανδημία COVID-19. Δύο χρόνια μετά τη δημιουργία του ταμείου, έχουμε ήδη εκταμιεύσει περισσότερα από 140 δισ. ευρώ και υπερκαλύψαμε τους αρχικούς επενδυτικούς μας στόχους για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Αυτή τη στιγμή, η βαναυσότητα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και η παγκόσμια ενεργειακή κρίση, ανάγουν το ταμείο σε καίριο στοιχείο του βιομηχανικού σχεδίου μας για την Πράσινη Συμφωνία. Πρόκειται να στηρίξει τα κράτη μέλη μας στην πορεία προς τις μηδενικές καθαρές εκπομπές, με την πρόσθετη χρηματοδοτική ενίσχυση του REPowerEU. Το NextGenerationEU έχει αποδειχθεί ένα μέσο ικανό να αντιταχθεί στις πολυάριθμες και διαφορετικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ένωσή μας. Οι μετασχηματιστικές μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται μέσω των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης των κρατών μελών είναι καίριας σημασίας για τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ταχύτητα στην υλοποίηση θα πρέπει να συνεχιστεί.»
Στήριξη της ανάκαμψης μετά την πανδημία, με παράλληλη αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων
Από τη δημιουργία του, πριν από δύο χρόνια, ο ΜΑΑ είχε μετασχηματιστικό αντίκτυπο στις οικονομίες των κρατών μελών, προωθώντας, για παράδειγμα, μεταρρυθμίσεις στα συστήματα αστικής και ποινικής δικαιοσύνης στην Ιταλία και στην αγορά εργασίας στην Ισπανία, ή βελτιώνοντας την οικονομικά προσιτή στέγαση στη Λετονία, ή προωθώντας επενδύσεις σε υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Ελλάδα και δίνοντας πνοή στην ψηφιοποίηση των σχολείων και των επιχειρήσεων στην Πορτογαλία.
Αυτές οι μεταρρυθμίσεις διευκολύνονται από τον μοναδικό σχεδιασμό του ΜΑΑ, που συνδυάζει τα εθνικά σχέδια μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων με κοινές προτεραιότητες και χρηματοδότηση. Εξετάζοντας τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών, διαπιστώνουμε ότι περίπου 203 δισ. ευρώ από τα συνολικά κονδύλια συμβάλλουν σε μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030. Περίπου 131 δισ. ευρώ συνεισφέρουν σε μέτρα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των οικονομιών και των κοινωνιών της Ευρώπης. Περίπου 138 δισ. ευρώ διατέθηκαν για κοινωνικές δαπάνες και πολιτικές για την επόμενη γενιά.
Ο σχεδιασμός του ΜΑΑ επιφέρει έναν ενάρετο κύκλο αλλαγών, όπου οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται από τα κράτη μέλη προλειαίνουν το έδαφος για τις επακόλουθες επενδύσεις που προβλέπονται από τα οικεία σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και εκείνες που προωθούνται από άλλα ταμεία της ΕΕ, εθνικά ταμεία και, κυρίως, τον ιδιωτικό τομέα. Μεσοπρόθεσμα, η Επιτροπή εκτιμά ότι οι επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από το NextGenerationEU θα μπορούσαν να τονώσουν το ΑΕΠ της ΕΕ κατά περίπου 1,5 % το 2024 και να αυξήσουν περαιτέρω τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Ο ΜΑΑ θεσπίστηκε στο πλαίσιο της κρίσης COVID-19 για να στηριχθεί η οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη των κρατών μελών. Αποτέλεσε ζωτικής σημασίας απάντηση στην οικονομική ύφεση που προκλήθηκε από την πανδημία. Υλοποιεί μεταρρυθμίσεις, αλλά και επενδύσεις, προωθώντας με γρήγορο ρυθμό την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και αυξάνοντας τη συνολική ανθεκτικότητα της Ένωσης. Το περιβάλλον στο οποίο εφαρμόζεται ο ΜΑΑ είναι πλέον πολύ διαφορετικό, καθώς χαρακτηρίζεται από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, τον υψηλό πληθωρισμό και την ενεργειακή κρίση.
Σε αυτό το συνεχώς εξελισσόμενο περιβάλλον, ο ΜΑΑ έχει αποδειχθεί ένα εξαιρετικά ευέλικτο μέσο, ικανό να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά διάφορες αναδυόμενες προκλήσεις. Επομένως, παραμένει στο επίκεντρο των προσπαθειών μας για την αντιμετώπιση των προτεραιοτήτων που συνδέονται με την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ, τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και τη βιομηχανική μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Επιτάχυνση της υλοποίησης των προτεραιοτήτων της ΕΕ
Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή έχει εκταμιεύσει πάνω από 144 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του ΜΑΑ, συμπεριλαμβανομένων επιχορηγήσεων (96 δισ. ευρώ), αλλά και δανείων (48 δισ. ευρώ). Αναμένονται πολλές ακόμη εκταμιεύσεις καθώς εισερχόμαστε στο δεύτερο ήμισυ του κύκλου ζωής του ΜΑΑ. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχει ο ΜΑΑ και την επίτευξη αποτελεσμάτων σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα για τα οποία έχουν δεσμευτεί στα σχέδιά τους.
Την άνοιξη του 2023, τα κράτη μέλη αναμένεται να συμπληρώσουν τα οικεία σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας με κεφάλαια για το REPowerEU, ώστε να δοθεί μια κοινή απάντηση στην παγκόσμια ενεργειακή κρίση. Οι νέες ή επεκτεταμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που περιλαμβάνονται στα κεφάλαια, οι οποίες χρηματοδοτούνται από την ενισχυμένη χρηματοδοτική ισχύ του ΜΑΑ, ύψους περίπου 270 δισ. ευρώ, θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη να προβούν σε ταχεία σταδιακή απεξάρτηση της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να επιταχύνουν τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας.
Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που θα προωθούνται από το REPowerEU, τις οποίες και παροτρύνουμε τα κράτη μέλη να παρουσιάσουν το συντομότερο δυνατόν, θα υλοποιήσουν τις συνέργειες που προβλέπονται στο βιομηχανικό σχέδιο για την Πράσινη Συμφωνία. Θα χρηματοδοτήσουν μέτρα για την προώθηση της οικολογικής μεταστροφής της βιομηχανίας, τη στήριξη ενωσιακών σχεδίων για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών, την παροχή κινήτρων στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας για ρηξικέλευθες τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών και την παροχή βοήθειας στις βιομηχανίες για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών της ενέργειας, μεταξύ άλλων μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων.
Αύξηση της διαφάνειας και της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών για βελτιωμένη αποτελεσματικότητα και προβλεψιμότητα
Η επιτάχυνση της υλοποίησης του ΜΑΑ και η αποτελεσματική επίτευξη των στόχων του συμβαδίζουν με ένα υψηλό επίπεδο διαφάνειας όσον αφορά τη λειτουργία του ίδιου του μηχανισμού. Η Επιτροπή επιδιώκει διαρκώς τη μέγιστη διαφάνεια και, για τον σκοπό αυτό, έχει καταρτίσει τον πίνακα αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα, ο οποίος παρέχει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τις εκταμιεύσεις και την πρόοδο που σημειώνουν τα κράτη μέλη.
Ο κανονισμός REPowerEU αυξάνει περαιτέρω τη διαφάνεια, απαιτώντας από τα κράτη μέλη να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με τους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες για κάθε εθνικό σχέδιο. Ενισχύει επίσης τον ρόλο των ενδιαφερόμενων μερών — με έμφαση στις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τους κοινωνικούς εταίρους — ιδίως στο στάδιο της προετοιμασίας των κεφαλαίων για το REPowerEU.
Η σημερινή ανακοίνωση παρουσιάζει επίσης δύο μέσα εφαρμογής για την αύξηση της προβλεψιμότητας και της διαφάνειας στον ΜΑΑ. Όπως περιγράφεται στα παραρτήματα της παρούσας ανακοίνωσης, η Επιτροπή κοινοποιεί το πλαίσιο για την αξιολόγηση της ικανοποιητικής εκπλήρωσης των οροσήμων και των στόχων κατά την επεξεργασία των αιτήσεων πληρωμής. Δημοσιεύει επίσης μεθοδολογία για τον καθορισμό του ποσού που αναστέλλεται σε περίπτωση μερικής επίτευξης των οροσήμων και των στόχων που σχετίζονται με ένα αίτημα πληρωμής από ένα κράτος μέλος. Τα εργαλεία αυτά προστίθενται στην καθοδήγηση της Επιτροπής σχετικά με την αναθεώρηση των σχεδίων στο πλαίσιο του REPowerEU που εγκρίθηκε την 1η Φεβρουαρίου.
Επόμενα βήματα
Η ενδιάμεση αξιολόγηση του ΜΑΑ του επόμενου έτους θα προσφέρει ακόμη μία ευκαιρία για απολογισμό και αξιολόγηση της προόδου που έχει σημειωθεί και των διδαγμάτων που έχουν αντληθεί από την εφαρμογή του ΜΑΑ.
