Χθες ολοκληρώθηκαν οι παγκόσμιες διαπραγματεύσεις για τη σύναψη της εμβληματικής συνθήκης για την ανοικτή θάλασσα, η οποία αποσκοπεί στην προστασία των ωκεανών, την αντιμετώπιση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την πρόληψη της απώλειας βιοποικιλότητας.
Βάσει της νέας συνθήκης παρέχεται η δυνατότητα δημιουργίας προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών μεγάλης κλίμακας στην ανοικτή θάλασσα, οι οποίες είναι επίσης απαραίτητες για την εκπλήρωση της οικουμενικής δέσμευσης στο πλαίσιο της παγκόσμιας συμφωνίας του Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ για τη βιοποικιλότητα που συνήφθη τον περασμένο Δεκέμβριο για την προστασία του 30 % τουλάχιστον των ωκεανών έως το 2030. Στη συνθήκη θα περιλαμβάνεται επιπλέον, για πρώτη φορά, η απαίτηση αξιολόγησης των επιπτώσεων των οικονομικών δραστηριοτήτων της ανοικτής θάλασσας στη βιοποικιλότητα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες θα υποστηριχθούν όσον αφορά τη συμμετοχή τους στη νέα συνθήκη και την εφαρμογή της από μια ισχυρή συνιστώσα ανάπτυξης ικανοτήτων και μεταφοράς θαλάσσιας τεχνολογίας, η οποία θα χρηματοδοτείται από διάφορες δημόσιες και ιδιωτικές πηγές και από έναν δίκαιο μηχανισμό για τον επιμερισμό των δυνητικών οφελών των θαλάσσιων γενετικών πόρων.
Η εν λόγω συνθήκη, υπό τον τίτλο «Βιοποικιλότητα σε ύδατα εκτός εθνικής δικαιοδοσίας», η οποία συμφωνήθηκε κατά την 5η διακυβερνητική διάσκεψη στη Νέα Υόρκη, είναι ο καρπός μίας και πλέον δεκαετίας παγκόσμιας κινητοποίησης για την εξεύρεση λύσεων σε τούτο το κρίσιμο παγκόσμιο περιβαλλοντικό ζήτημα. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της ηγούνται του συνασπισμού υψηλών φιλοδοξιών BBNJ, ο οποίος διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην επίτευξη της συμφωνίας. Ο συνασπισμός συγκεντρώνει 52 χώρες που έχουν δεσμευτεί, στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, να φέρουν σε πέρας φιλόδοξες δράσεις για την προστασία των ωκεανών, εγκαινιάστηκε δε στη σύνοδο κορυφής «One Ocean» του 2022 στη Βρέστη από την πρόεδρο κ. φον ντερ Λάιεν από κοινού με τη γαλλική Προεδρία του Συμβουλίου.
Επόμενα βήματα
Αφού οι διαπραγματεύσεις πλέον ολοκληρώθηκαν, η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ μόλις επικυρωθεί από 60 κράτη. Η ΕΕ θα καταβάλει προσπάθειες προκειμένου να διασφαλίσει την ταχεία επικύρωση της συμφωνίας και να συνδράμει τις αναπτυσσόμενες χώρες κατά την προετοιμασία της εφαρμογής της. Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΕ έχει δεσμευτεί να διαθέσει 40 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου προγράμματος για τους ωκεανούς και έχει καλέσει μέλη του συνασπισμού υψηλών φιλοδοξιών να πράξουν το ίδιο στο πλαίσιο των δυνατοτήτων τους.
Η επίσημη έγκριση της συνθήκης θα πραγματοποιηθεί μόλις ολοκληρωθεί η νομική εξέταση στις γλώσσες των Ηνωμένων Εθνών.
Ιστορικό
Η ανοικτή θάλασσα παρέχει ανεκτίμητα οικολογικά, οικονομικά, κοινωνικά και επισιτιστικά οφέλη στην ανθρωπότητα, χρήζει δε επείγουσας προστασίας.
Τα ύδατα εκτός εθνικής δικαιοδοσίας καλύπτουν σχεδόν τα δύο τρίτα των ωκεανών του πλανήτη και απαρτίζονται από την ανοικτή θάλασσα και τον θαλάσσιο βυθό εκτός εθνικής δικαιοδοσίας. Τα εν λόγω ύδατα περιέχουν θαλάσσιους πόρους και βιοποικιλότητα, και παρέχουν στην ανθρωπότητα ανεκτίμητα οφέλη στους τομείς της οικολογίας, της οικονομίας, της κοινωνίας, του πολιτισμού, της επιστήμης και της επισιτιστικής ασφάλειας. Ωστόσο, υφίστανται αυξανόμενες πιέσεις από τη ρύπανση (συμπεριλαμβανομένου του θορύβου), την υπερεκμετάλλευση, την κλιματική αλλαγή και τη μείωση της βιοποικιλότητας.
Αντιμέτωπη με τις ως άνω προκλήσεις και ενόψει των μελλοντικά αυξανόμενων απαιτήσεων σε θαλάσσιους πόρους για σκοπούς, μεταξύ άλλων, επισιτιστικούς, φαρμακευτικούς, εξορυκτικούς και ενεργειακούς, η συντριπτική πλειονότητα των κρατών συμφώνησε ως προς την ανάγκη σύναψης της εν λόγω συνθήκης για την ανοικτή θάλασσα, η οποία λαμβάνει τη μορφή μιας νέας συμφωνίας εφαρμογής, στο πλαίσιο της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS), με στόχο την προστασία και τη βιώσιμη χρήση των πόρων των εν λόγω υδάτων. Η συμφωνία θα εφαρμόσει περαιτέρω τις υφιστάμενες αρχές της UNCLOS ώστε να επιτευχθεί μια πιο ολιστική διαχείριση των δραστηριοτήτων που διεξάγονται στην ανοικτή θάλασσα. Στις αρχές αυτές περιλαμβάνονται το καθήκον συνεργασίας, το καθήκον προστασίας και διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος και η υποχρέωση πρότερης αξιολόγησης των επιπτώσεων των δραστηριοτήτων.
Η εν λόγω συμφωνία εφαρμογής είναι η τρίτη του είδους της, καθώς έπεται των ειδικών συμφωνιών περί εξόρυξης του θαλάσσιου βυθού (1994) και περί διαχείρισης των αλληλεπικαλυπτόμενων και των άκρως μεταναστευτικών αποθεμάτων ιχθύων (1995). Η νέα συμφωνία θα φέρει την UNCLOS στο επίπεδο των εξελίξεων και των προκλήσεων που έχουν προκύψει στο διάστημα των τελευταίων τριάντα ετών, δηλαδή από την εποχή ανάπτυξης της UNCLOS έως σήμερα, και θα στηρίξει περαιτέρω την επίτευξη της ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, ιδίως δε του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης 14 («Ζωή στο νερό»).
Περισσότερες πληροφορίες
Ο κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, δήλωσε:
Μια ιστορική στιγμή για τους ωκεανούς μας. Η σημερινή [σ.σ. χθεσινή] ημέρα σηματοδοτεί το αποκορύφωμα μίας δεκαετίας και πλέον προπαρασκευαστικών εργασιών και διεθνών διαπραγματεύσεων, στις οποίες η ΕΕ διαδραμάτισε καίριο ρόλο. Η συμφωνία σχετικά με τη συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για την ανοικτή θάλασσα αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη διατήρηση της θαλάσσιας ζωής και της βιοποικιλότητας, οι οποίες είναι άκρως απαραίτητες για εμάς και για τις επερχόμενες γενεές. Αποτελεί επίσης απόδειξη της ενισχυμένης πολυμερούς συνεργασίας με τους εταίρους μας και σημαντικό εφόδιο για την υλοποίηση του στόχου της COP 15 για την προστασία του 30 % των ωκεανών. Είμαι πολύ περήφανος για την έκβαση των προσπαθειών μας.
