Ολοκληρώθηκε η τρίτη ομιλία του 3ου κύκλου «Προστασία της Φύσης Lab»
Η τρίτη διάλεξη του «Προστασία της Φύσης Lab» της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) πραγματοποιήθηκε στο Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή με θέμα τον κρίσιμο ρόλο των αγρο-οικοσυστημάτων στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Ο Κωνσταντίνος Μαντζανάς (Εργαστήριο Λιβαδικής Οικολογίας, Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) παρουσίασε την αγροδασοπονία ως μια βιώσιμη προσέγγιση για τη διαχείριση και αποκατάσταση των αγροτικών οικοσυστημάτων και τόνισε τα πολλαπλά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη της. Μίλησε για το σημαντικό ρόλο των δέντρων και των θάμνων σε γεωργικές εκτάσεις, εξηγώντας πώς η παρουσία τους μπορεί να συμβάλλει στη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, στη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους, στη δέσμευση του άνθρακα και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Επίσης, υπογράμμισε τη σημασία των αγροδασικών συστημάτων για την ενίσχυση της γεωργικής παραγωγής, καθώς προσφέρουν μια βιώσιμη εναλλακτική μέθοδο σε περιοχές που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση του εδάφους.
Όπως ανέφερε: «Τόσο η αποκατάσταση της φύσης όσο και η παραγωγή τροφίμων πρέπει να συνδυαστούν για τη δημιουργία ανθεκτικών, ποικίλων και παραγωγικών αγροοικοσυστημάτων. Ως εκ τούτου, η αγροδασοπονία είναι ένα απαραίτητο εργαλείο».
Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στις απειλές που συνδέονται με τη διαχείριση αυτών των οικοσυστημάτων και οδηγούν σε μείωση προστατευόμενων τύπων οικοτόπων και ειδών, όπως η εγκατάλειψη της εκτατικής γεωργίας, η εντατικοποίηση των πρακτικών διαχείρισης, η μεταβολή των υδρολογικών καθεστώτων, η αστικοποίηση και η ρύπανση, οι μη βιώσιμες δασοκομικές δραστηριότητες και η εκμετάλλευση των ειδών. Επισήμανε την ανάγκη για στρατηγικές αποκατάστασης και για συνεργασία με τους αγρότες, προκειμένου να επιτευχθεί η μακροχρόνια βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων αυτών. Τόνισε, επίσης, τη σημασία του νέου Κανονισμού 2024/1991 της ΕΕ για την Αποκατάσταση της Φύσης, ο οποίος επιδιώκει να συνδυάσει την προστασία του περιβάλλοντος με την αγροτική παραγωγή.
Μιλώντας για τον νέο Κανονισμό, υπογράμμισε ότι στοχεύει ρητά στη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και στη βελτίωση της ανθεκτικότητας των συστημάτων γεωργικής παραγωγής και ζητεί την «αύξηση της γεωργικής έκτασης που υπόκειται σε προσεγγίσεις αγρο-οικολογικής διαχείρισης, όπως η βιολογική γεωργία ή η αγροδασοκομία, η πολυκαλλιέργεια και η αμειψισπορά, η ολοκληρωμένη διαχείριση παρασίτων και θρεπτικών ουσιών».
Ο Αθανάσιος Σφουγγάρης (Καθηγητής, Διευθυντής του Εργαστηρίου Διαχείρισης Οικοσυστημάτων και Βιοποικιλότητας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας) μίλησε για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στα αγροτικά οικοσυστήματα, τονίζοντας τη σημασία της για την προστασία της φύσης και τον άνθρωπο.
Ο κ. Σφουγγάρης παρουσίασε τα χαρακτηριστικά των αγροτικών οικοσυστημάτων της χώρας, που περιλαμβάνουν κυρίως συστήματα εντατικής καλλιέργειας (αροτραίες και δενδροκομικές καλλιέργειες), μονοκαλλιέργειες, περιοχές σε πορεία ερημοποίησης και με περιορισμένα έως ανύπαρκτα φυσικά συστήματα (φυτοφράχτες, συστάδες δέντρων, μεμονωμένα δέντρα, λιβάδια, μικρές λίμνες). Εξήγησε ότι η βιοποικιλότητα είναι παρούσα, αλλά περιορισμένη, με πτωτική τάση, και ότι παρατηρείται μείωση της αφθονίας πολλών τυπικών ειδών στα οικοσυστήματα αυτά.
«Η βιοποικιλότητα στα αγροτικά οικοσυστήματα απειλείται, όμως οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι μπορούν να γίνουν σύμμαχοι στη διατήρησή της. Με στοχευμένα μέτρα και δράσεις, είναι εφικτή μια αμοιβαία επωφελής συνύπαρξη βιοποικιλότητας και αγροτικής κοινωνίας. Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 2024/1991 ανοίγει νέες προοπτικές για την αποκατάσταση της φύσης, δίνοντας έμφαση στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στα αγροτικά τοπία».
Στη συνέχεια, τόνισε την σημασία των πουλιών στις αγροτικές περιοχές και παρουσίασε δεδομένα από το «Πρόγραμμα Αγροτικών Πουλιών 2018-2023», το οποίο έδειξε πτωτική τάση στον πληθυσμό των αγροτικών πτηνών (22,5%), καθώς και την προσπάθεια αποκατάστασής τους με στοχευμένες δράσεις.
Επίσης, παρουσίασε πιλοτικά έργα προστασίας της βιοποικιλότητας, όπως τα έργα LIFE για την προστασία του Κιρκινεζιού στη Θεσσαλία καθώς και στον Έβρο και το Κιλκίς, στο οποίο η ΕΕΠΦ είναι εταίρος. Τα έργα αυτά έχουν αποδώσει θετικά αποτελέσματα στην αύξηση του πληθυσμού του Κιρκινεζιού, συμβάλλοντας παράλληλα στη βελτίωση της γεωργικής παραγωγής μέσω της προστασίας των καλλιεργειών.
Τέλος, αναφέρθηκε στον νέο Ευρωπαϊκό Κανονισμό, ο οποίος, μεταξύ άλλων, θέτει ως στόχους:
• την αποκατάσταση τουλάχιστον του 30% των υποβαθμισμένων χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων μέχρι το 2030,
• την βελτίωση της βιοποικιλότητας στα αγροτικά οικοσυστήματα,
• την αντιστροφή της μείωσης των επικονιαστώνμέχρι το 2030,
• και την αποκατάσταση της ελεύθερης ροής τουλάχιστον 25.000 χλμ. ποταμών μέχρι το 2030.
Κλείνοντας, υπογράμμισε την ανάγκη για συνεργασία με τους αγρότες και τις τοπικές κοινότητες και για ενημέρωση των χρηστών, τονίζοντας ότι η οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα που στρέφεται κατά της βιοποικιλότητας στρέφεται, επί της ουσίας, κατά του ανθρώπου.
