Οι απολογισμοί Εταιρικής Υπευθυνότητας στην Ελλάδα βελτιώνονται διαρκώς αλλά όπως όλα δείχνουν υπάρχει ακόμη δρόμος που πρέπει να καλυφθεί και ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, προκειμένου να είναι πλήρεις και ουσιαστικοί και να μπορούν να αποτελούν ουσιαστικά εργαλεία ενημέρωσης, πληροφόρησης αλλά και δουλειάς για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Οι απολογισμοί βελτιώνονται
Θετικό γεγονός είναι πως η Λογοδοσία Αειφορίας στη χώρα μας φαίνεται αφενός να παγιώνεται, αφετέρου να ωριμάζει σε κάθε επίπεδο σαν πρακτική. Δεν είναι τυχαίο πως βελτίωση στην πληρότητα, σαφήνεια και περιεκτικότητα των Απολογισμών ΕΚΕ στη χώρα μας, παρατηρεί και το Εργαστήριο Επιχειρησιακής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το οποίο αξιολογεί από το 2005 τους Απολογισμούς ΕΚΕ που εκδίδονται στην Ελλάδα. Βέβαια, επισημαίνει πως ο αριθμός των δημοσιευμένων Απολογισμών ΕΚΕ στη χώρα μας με τα κριτήρια αναφοράς σε πρότυπα παραμένει χαμηλός. Τα συνολικά ευρήματα δίνουν ένα ενθαρρυντικό μήνυμα ότι η δημοσίευση πληροφοριών ΕΚΕ στην Ελλάδα έχει αποκτήσει κάποια δυναμική και η εγχώρια επιχειρηματική κοινότητα εμφανίζει σημάδια ανταπόκρισης σε τρέχουσες διεθνείς τάσεις και βέλτιστες πρακτικές. Ωστόσο, όπως τονίζεται στην έρευνα, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης και διάχυσης συναφών πρακτικών, τα οποία θα πρέπει να επισημανθούν.
Η πρακτική διεθνώς
Η Λογοδοσία Αειφορίας εξελίσσεται σε όλο και πιο διαδεδομένη παγκόσμια πρακτική. Σύμφωνα με έρευνα της Grant Thornton, προς το παρόν, κάτω από το ένα τρίτο (31%) των επιχειρήσεων, παγκοσμίως, δημοσιεύουν απολογισμούς Εταιρικής Υπευθυνότητας, είτε με τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις σε μορφή ενιαίου εταιρικού απολογισμού, είτε μεμονωμένα. Ωστόσο, κάποιες επιχειρήσεις σκοπεύουν (26%) να ξεκινήσουν την ανάπτυξη ενός Απολογισμού ΕΚΕ μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Συνολικά, το 57% των ερωτηθέντων συμφωνούν ότι η υποβολή εκθέσεων σχετικά με μη-οικονομικά θέματα, όπως η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και η Αειφόρος Ανάπτυξη, θα πρέπει να δημοσιεύονται μαζί με τα οικονομικά αποτελέσματα.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ποσοστό 30% των επιχειρήσεων αναφέρει ότι δημοσιεύει απολογισμούς βιωσιμότητας, με το 14% να δημοσιεύει ενιαίο εταιρικό απολογισμό μαζί με τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, ενώ το 16% αναφέρει ότι δημοσιεύει μεμονωμένα.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, πάντως, οι επιχειρήσεις στη Λατινική Αμερική (46%) παραμένουν πιο πρόθυμες να παρέχουν στοιχεία για τις ευρύτερες επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους και ακολουθούν οι επιχειρήσεις στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού (33%), της Βόρειας Αμερικής (27%) και της Ευρώπης (26%). Μολονότι δεν παρατηρούνται αλλαγές στην Ευρώπη, τα ποσοστά στη Βόρεια Αμερική (+ 10 ποσοστιαίες μονάδες) και στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού (+ 8 ποσοστιαίες μονάδες) έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία τρία χρόνια.
Οι επιχειρήσεις στην Ινδία (68%), στην Ολλανδία και στο Βιετνάμ (64% και στις δυο χώρες) βρίσκονται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως αναφορικά με τη δημοσίευση απολογισμών ΕΚΕ, ενώ στις τελευταίες θέσεις κατατάσσονται οι επιχειρήσεις στην Εσθονία (6%), στη Σουηδία (13%) και στη Νέα Ζηλανδία (16%). Το 26% των επιχειρήσεων που δεν έχουν ακόμα δημοσιεύσει απολογισμούς ΕΚΕ αναμένεται να το πράξουν τα επόμενα πέντε χρόνια. Και πάλι, διατηρούν το προβάδισμα οι επιχειρήσεις στην Λατινική Αμερική, με το Μεξικό (73%) και τη Βραζιλία (66%) να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις.
Μολονότι ποσοστό μικρότερο του 50% των επιχειρήσεων παγκοσμίως δημοσιεύουν απολογισμούς ΕΚΕ (ή αναμένεται να το πράξουν τα επόμενα πέντε χρόνια), το 57% των επιχειρήσεων συμφωνούν ότι οι απολογισμοί ΕΚΕ θα πρέπει να ενσωματωθούν στις χρηματοοικονομικές πληροφορίες, καταγράφοντας αύξηση από το 44% του 2011. Δεδομένης της σημαντικής αύξησης σε δημοσιεύσεις απολογισμών ΕΚΕ στη Λατινική Αμερική, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι επιχειρηματίες της περιοχής θεωρούν ότι η δημοσίευση Ενιαίων Απολογισμών αποτελεί τη βέλτιστη πρακτική (74%). Η συγκεκριμένη άποψη ενισχύεται επίσης από την πλειονότητα των επιχειρηματιών στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού (60%), της Ευρώπης (53%) και της Βόρειας Αμερικής.
Τι θέλουν οι επενδυτές
Μια σημαντική παράμετρος αναφορικά με τους Απολογισμούς Βιωσιμότητας και τα στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνουν προκειμένου να θεωρούνται πλήρεις, είναι αυτή που έχει να κάνει με τα στοιχεία που αναζητούν οι επενδυτές σε εκθέσεις, που περιλαμβάνουν και μη-χρηματοοικονομικά. Καθώς οι παράγοντες ΕSG (Enviromental, Social, Governance) γίνονται όλο και πιο σημαντικοί για τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων, οι επενδυτές δίνουν όλο και μεγαλύτερη βάση σε μη-χρηματοοικονομικά στοιχεία. Δεν είναι τυχαίο πως σύμφωνα με έρευνα της ΕΥ, οι επενδυτές θεωρούν τους Ενιαίους Απολογισμούς και τους Απολογισμούς ΕΚΕ πολύ σημαντικούς για την πληροφόρησή τους και τη λήψη σχετικών αποφάσεων.
Σύμφωνα με έρευνα της ΕΥ, οι επενδυτές θέλουν τα μη-χρηματοοικονομικά στοιχεία να βασίζονται σε συγκεκριμένα και εξειδικευμένα ανά κλάδο κριτήρια, που θα επιτρέπουν τις συγκρίσεις μεταξύ εταιρειών του ίδιου χώρου. Επίσης, θέλουν να καταδεικνύεται σαφώς η ουσιαστικότητα των πληροφοριών αυτών για τις οικονομικές επιδόσεις της επιχείρησης. Γενικότερα, αναζητούν υψηλότερης ποιότητας και μεγαλύτερης διαφάνειας πληροφορίες αναφορικά με μη-χρηματοοικονομικά ζητήματα που επηρεάζουν τους κινδύνους, την απόδοση και την αποτίμηση της εταιρείας. Συνοψίζοντας, σύμφωνα πάντα με την έρευνα, προτιμούν τα στοιχεία που έρχονται κατευθείαν από τις επιχειρήσεις που δημοσιεύουν σχετικές εκθέσεις και όχι από τρίτες πλευρές, εστιάζουν σε μετρήσιμους παράγοντες απόδοσης, στηρίζονται σε συγκεκριμένα και εξειδικευμένα κριτήρια που επιτρέπουν τις συγκρίσεις μεταξύ εταιρειών του ίδιου τομέα και αντικατοπτρίζουν ξεκάθαρα τη σύνδεση μεταξύ μη-χρηματοοικονομικών κινδύνων και αναμενόμενης απόδοσης.
Με βάση τα παραπάνω, στην έρευνα της ΕΥ σημειώνονται και κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις για να είναι οι Απολογισμοί όσο το δυνατόν πιο πλήρεις και ουσιαστικοί για τους επενδυτές.
Πιο συγκεκριμένα, αυτές είναι:
- Επένδυση στη μη-χρηματοοικονομική λογοδοσία: Σύμφωνα με την έρευνα, οι επιχειρήσεις που δημοσιεύουν Απολογισμούς με μη-χρηματοοικονομικά στοιχεία έχουν πολλά να κερδίσουν από τη διαφάνεια, καθώς οι επενδυτές αναζητούν τέτοιου είδους πληροφορίες και θεωρούν πως η πλειονότητα των επιχειρήσεων δεν προσφέρει κάτι τέτοιο με τον προσήκοντα και αρμόζοντα τρόπο.
- Επικέντρωση στη δημοσιοποίηση μη-χρηματοοικονομικών πληροφοριών που είναι ουσιαστικές (material) για την επιχειρηματική απόδοση: Οι επενδυτές ενδιαφέρονται για τη μακροπρόθεσμη προοπτική δημιουργίας αξίας από μια επιχείρηση και, συνακόλουθα, στις μη χρηματοικονομικές πληροφορίες, που μπορεί να την επηρεάσουν.
- Ενσωμάτωση διεθνών και τοπικών βέλτιστων πρακτικών για τη λογοδοσία: Η έρευνα κάνει σαφή αναφορά στο Integrated Reporting Framework του IIRC, καθώς και στις οδηγίες του Global Reporting Initiative (GRI).
- Άμεση δραστηριοποίηση: Οι επενδυτές αναζητούν τις σωστές μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες αυτή τη στιγμή. Αν δεν τις βρουν, υπάρχει πιθανότητα να το θεωρήσουν μειονέκτημα της επιχείρησης, για την οποία θα πρέπει να λάβουν μια επενδυτική απόφαση.
Πώς μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω οι Απολογισμοί
Προσθέτοντας στα προαναφερθέντα, θα πρέπει να σημειώσουμε πως με βάση την εικόνα που προέκυψε από την αξιολόγηση των απολογισμών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στην Ελλάδα, το Εργαστήριο Επιχειρησιακής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Αιγαίου κατέληξε σε κάποιες προτάσεις για τη βελτίωση των πρακτικών λογοδοσίας μέσω εκθέσεων ΕΚΕ, οι οποίες συνοψίζονται στις ακόλουθες:
- Ενσωμάτωση της αρχής της ουσιαστικότητας στη διαδικασία κατάρτισης της έκθεσης
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ιεράρχηση των ουσιαστικών – κρίσιμων θεμάτων ΕΚΕ για την εταιρεία. Ο οργανισμός GRI παρέχει σχετικά εγχειρίδια και καθοδήγηση για τον προσδιορισμό των θεμάτων επιχειρηματικής δραστηριότητας που κρίνονται ουσιαστικά πρωταρχικού ενδιαφέροντος για την κάθε επιχείρηση. Η ιεράρχηση των θεμάτων ΕΚΕ επιτρέπει στον αναγνώστη να κατανοήσει γιατί η εταιρεία δίνει έμφαση σε συγκεκριμένα θέματα ΕΚΕ, ενώ ταυτόχρονα συνεπάγεται κάλυψη δεικτών στον απολογισμό ανάλογη με την ουσιαστικότητα των επιμέρους ζητημάτων.
- Συμπερίληψη των ενδιαφερόμενων μερών της εταιρείας στις διαδικασίες κατάρτισης της έκθεσης
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ανάπτυξη συστηματικών πρακτικών επικοινωνίας και διαβούλευσης με βασικές ομάδες ενδιαφερόμενων μερών, πρωταρχικά με πελάτες, εργαζομένους και ΜΚΟ. Έρευνες μέσω ερωτηματολογίων σε ένα ικανοποιητικό δείγμα εκπροσώπων των συγκεκριμένων ομάδων ενδιαφέροντος για τη διερεύνηση των στάσεων/αντιλήψεων/προτάσεων βελτίωσης των δράσεων ΕΚΕ της εταιρείας και η αποτύπωσή τους στον απολογισμό, αποτελούν ενδεικτικές πρακτικές προς αυτή την κατεύθυνση.
- Πληρέστερη αποτύπωση των δεικτών επίδοσης
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αποτελεσματική χρήση των πρωτοκόλλων GRI για την πληρέστερη και πιο συνεπή κάλυψη των δεικτών επίδοσης. Η σταδιακή ενσωμάτωση της προσέγγισης που προτείνει το πρότυπο ΑΑ1000 και η εκμετάλλευση της καθοδήγησης για την ΕΚΕ που προσφέρει το ISO 26000, σίγουρα θα συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
- Ενίσχυση της αξιοπιστίας των παρεχόμενων πληροφοριών της έκθεσης
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη σταδιακή διεύρυνση των διαδικασιών διασφάλισης των στοιχείων που παρέχει ο απολογισμός. Η επιλογή των πληροφοριών/δεδομένων των οποίων η ακρίβεια θα πιστοποιηθεί από τρίτο φορέα θα πρέπει να είναι σε άμεση σχέση με την ουσιαστικότητα των επιμέρους θεμάτων επίδοσης της εταιρείας. Προτεραιότητα θα είναι προτιμότερο και πιο εύστοχο να δοθεί σε θέματα που αφορούν την περιβαλλοντική διαχείριση και ακολούθως πληροφορίες χορηγικών δράσεων ή/και άλλα ευρύτερα θέματα (λ.χ. διαδικασίες αντιμετώπισης της διαφθοράς ή θέματα που άπτονται της εταιρικής υπευθυνότητας για τις προσφερόμενες υπηρεσίες), καθώς και τη διασφάλιση των πρακτικών προσδιορισμού των ουσιαστικών θεμάτων (materiality assessment) και της επικοινωνίας-διαβούλευσης με ενδιαφερόμενα μέρη.
Η άποψη των ειδικών
Βασίλειος Καμινάρης, Εταίρος, EY Ελλάδας
Σύμφωνα με τη δεύτερη έκδοση της έρευνας της ΕΥ για τους απολογισμούς βιωσιμότητας στην Ελλάδα, το σύνολό τους παραμένει σταθερά χαμηλό την τελευταία τετραετία, φτάνοντας τους 49 απολογισμούς (με έτος αναφοράς το 2013), οι οποίοι έχουν εκδοθεί μέχρι και τον Απρίλιο του 2015. Οι απολογισμοί αυτοί εκδίδονται κυρίως από μεγάλες επιχειρήσεις, το 93% αυτών με τζίρους άνω των 40 εκατομμυρίων ευρώ και μόνο το 9% με λιγότερους από 100 εργαζομένους. Παρ’ όλα αυτά, η ποιότητα των υφιστάμενων απολογισμών παρουσιάζει χαρακτηριστικά βελτίωσης, κυρίως ως προς τους παρακάτω τομείς:
- Βελτίωση της διαχείρισης των σχέσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη και της διαβούλευσης μαζί τους για τη διερεύνηση των αναγκών και προσδοκιών τους. Η έρευνα ανέδειξε διαχρονικά υψηλά ποσοστά στη δημοσιοποίηση των μεθόδων διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και σημαντική αύξηση του ποσοστού διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκε μαζί τους στο πλαίσιο της κατάρτισης των απολογισμών (από 5% για απολογισμούς με έτος αναφοράς το 2010, σε 24% για απολογισμούς με έτος αναφοράς το 2013).
- Έμφαση στην ουσιαστικότητα του περιεχομένου, μέσω της ιεράρχησης των θεμάτων που συνεισφέρουν στην εταιρική βιωσιμότητα. Η έρευνα ανέδειξε σημαντική αύξηση στο ποσοστό των απολογισμών οι οποίοι περιλαμβάνουν και βασίζονται σε αυτή τη διαδικασία, από 11% για απολογισμούς με έτος αναφοράς το 2010, σε 51% για απολογισμούς με έτος αναφοράς το 2013.
Κατερίνα Κατσούλη,
CSR & Sustainability Director, Grant Thornton
O Απολογισμός ΕΚΕ ή Αειφόρου Ανάπτυξης αποτελεί ένα από τα κύρια εργαλεία ενημέρωσης όλων των συμμετόχων μιας εταιρείας. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό να αποτυπώνει με σαφήνεια τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνεται η εταιρική υπευθυνότητα στην επιχειρηματική στρατηγική, πώς αποτυπώνεται στις δεσμεύσεις, τα προγράμματα, τις δράσεις και τους στόχους του οργανισμού για τα επόμενα χρόνια.
Ένας Απολογισμός ΕΚΕ αξιολογείται ως «ουσιαστικός» και «πλήρης» αν έχει αναπτυχθεί με βάση διεθνή πρότυπα ή οδηγίες, όπως το Global Reporting Initiative (GRI).
Επίσης, ο Απολογισμός θα πρέπει να δομείται με τρόπο ευανάγνωστο και φιλικό προς όλους τους αναγνώστες. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται, θα πρέπει να είναι αξιόπιστα, ακριβή και συγκρίσιμα με ίδια άλλων ετών, συνδυασμένα με επιμελή και πρωτότυπη εικαστική απεικόνιση για την ελκυστικότητα της παρουσίασής τους.
Τηρώντας όλα τα παραπάνω, ο Απολογισμός παύει να είναι απλά μια άσκηση κανονιστικής συμμόρφωσης και ουσιαστικά αποτελεί μια έγγραφη κατάθεση της «ψυχής» όλων των ανθρώπων που συμμετείχαν στην υλοποίησή του.
Η πρόκληση των αλλαγών είναι γεγονός κι εμείς στην Grant Thornton είμαστε στο πλευρό των επιχειρήσεων που πρωτοπορούν κι επιθυμούν να εφαρμόσουν/υιοθετήσουν τις διεθνείς οδηγίες/πρωτοβουλίες και αρχές.
Αναδημοσίευση από το Τεύχος 53 του CSR Review.
