Οι χώρες της ΕΕ που παρακωλύουν τα μέτρα που θα έφερναν την ΕΕ πιο κοντά στην κυκλική οικονομία αποκαλύφθηκαν – και δεν είναι οι συνήθεις ύποπτοι. Ευρωπαϊκές ΜΚO σε συνέργεια με το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EEΒ), το Zero Waste Europe, και τους Φίλους της Γης Ευρώπης, ρώτησαν τα κράτη μέλη εάν θα υποστηρίξουν τις προτάσεις τους για την προώθηση των πολιτικών βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων της ΕΕ, στις διαπραγματεύσεις που θα λάβουν χώρα τις προσεχείς εβδομάδες στις Βρυξέλλες. Στην Ελλάδα, οι ΜΚΟ που συμμετέχουν σ ’αυτή την ευρύτερη ευρωπαϊκή συμμαχία είναι η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS.
Οι προτάσεις, που έχουν ήδη εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο, περιλαμβάνουν υψηλότερους στόχους ανακύκλωσης για τα στερεά αστικά απόβλητα, στόχους για την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση των αστικών στερεών αποβλήτων και συσκευασιών, καλύτερη χωριστή συλλογή όλων των διαφόρων ροών αποβλήτων – συμπεριλαμβανομένων των βιοαποβλήτων, κανόνες – σε επίπεδο ΕΕ- για την ευθύνη του παραγωγού, καθώς και στόχους Πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων έως το 2030.
Η έρευνα δείχνει ότι η φιλόδοξη μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου της ΕΕ για τα απόβλητα υφίσταται «επίθεση» από αρκετές χώρες. Εάν επικρατήσει μια οπισθοδρομική θέση στις διαπραγματεύσεις, τα σχέδια για επιτάχυνση της μετάβασης στην Κυκλική Οικονομία τα επόμενα χρόνια, πιθανότατα θα σταματήσουν.
Πρόσφατες διαρροές της τρέχουσας κοινής θέσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δείχνουν ότι οι ουραγοί κερδίζουν, παρά τους υψηλότερους οριοθετημένους στόχους ορισμένων κρατών μελών σε τομείς όπως η ανακύκλωση, η αυξημένη ευθύνη του παραγωγού και η χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων.
Επίσης διακυβεύεται η δημιουργία πάνω από 800.000 θέσεων εργασίας, εκ των οποίων τουλάχιστον η 1 στις 10 προέρχεται από την επαναχρησιμοποίηση. Το ίδιο συμβαίνει και για την εξοικονόμηση 72 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως σε όλη την Ευρώπη. Οι χώρες της ΕΕ θα χάσουν επίσης την ευκαιρία να αποφύγουν περισσότερους από 420 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου CO2, που αντιστοιχούν με την μείωση κατά 40% της κυκλοφορίας αυτοκινήτων στην Ευρώπη.
Χώρες που αντιστέκονται στην υποστήριξη των θέσεων υπέρ μιας πιο δυναμικής Κυκλικής Οικονομίας
Οι χώρες που αντιτίθενται στις περισσότερες προτάσεις συμπεριλαμβάνουν τη Δανία και τη Φινλανδία, οι οποίες συχνά θεωρούνται ηγέτες στην πολιτική αποβλήτων παρά τον τεράστιο όγκο των αποβλήτων που παράγουν. Άλλες χώρες που αντιτίθενται στη θέσπιση υψηλότερων στόχων είναι η Ουγγαρία, η Λιθουανία και η Λετονία.
Χώρες όπως η Τσεχία, η Ιταλία, η Σουηδία, η Πορτογαλία, το Λουξεμβούργο και η Σλοβακία έχουν θέσει το 65% ως στόχο ανακύκλωσης. Ωστόσο, αναμένεται να αντιταχθούν σε σχέδια υποχρεωτικής προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, όπως στην οριοθέτηση στόχου επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών σε ποσοστό 10%, καθώς και η την οριοθέτηση στόχων πρόληψης των αποβλήτων – που αποτελούν κορυφαίες προτεραιότητες στην Κυκλική Οικονομία.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Πολωνία, η Ιρλανδία, η Σλοβενία και η Κροατία δεν έχουν μέχρι στιγμής την πρόθεση να κοινοποιήσουν τις θέσεις τους, επισημαίνοντας ένα μακροχρόνιο πρόβλημα διαφάνειας στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Έτσι δημιουργούνται φραγμοί μεταξύ των πολιτών της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεών τους, σε αντίθεση με την προοδευτική και διάφανη στάση που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Υποστηρικτές των προτεινόμενων θέσεων υπέρ μιας πιο δυναμικής Κυκλικής Οικονομίας
Από την άλλη πλευρά, οι νότιες χώρες, που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων, όπως η Ελλάδα, η Ρουμανία και η Ισπανία, ζητούν μεγαλύτερη στήριξη για την ανακύκλωση, την πρόληψη των αποβλήτων, την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και την καλύτερη χωριστή συλλογή.
Και οι δύο Ελληνικές ΜΚΟ καλωσορίζουν τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που υποστηρίζει τα υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης, τους για πρώτη προτεινόμενους στόχους πρόληψης και προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, τη χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων και τους προτεινόμενους κανόνες για την βελτιστοποίηση των πολιτικών της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού. Ωστόσο, οι δύο Ελληνικές ΜΚΟ αναμένουν αυτή η θετική διάθεση να συνοδευτεί το συντομότερο δυνατό με πολλαπλές δράσεις εφαρμογής και υλοποίησης στην Ελλάδα.
Άλλες χώρες που υποστηρίζουν τις προτεινόμενες θέσεις είναι η Γαλλία, το Βέλγιο και οι Κάτω Χώρες.
Ο Piotr Barczak, υπεύθυνος πολιτικής για τα απόβλητα στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EEB), δήλωσε: «Ακούμε κάθε μέρα ότι οι κυβερνήσεις δεσμεύονται για τη μείωση των παραγόμενων αποβλήτων προκειμένου να επωφεληθούν από τα οφέλη της Κυκλικής Οικονομίας. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει στις διαπραγματεύσεις, πίσω από τις κλειστές πόρτες, είναι μερικές φορές μια εντελώς διαφορετική ιστορία.»
Προσθέτοντας: «Χωρίς υψηλότερους στόχους ανακύκλωσης και δεσμευτικά μέτρα για την πρόληψη, τα οποία θα ήταν ένεση εμπιστοσύνης για τις αγορές, οι κυβερνήσεις θα δυσκολευτούν να βρουν τις απαραίτητες επενδυτικές ευκαιρίες για τη μετάβαση σε μια Κυκλική Οικονομία. Η παροχή μακροπρόθεσμων στόχων και οι δεσμευτικές απαιτήσεις είναι οι παράγοντες που οδηγούν στην αλλαγή.»
Επόμενα βήματα
- Υψηλόβαθμοι εκπρόσωποι των κρατών μελών θα συνεδριάσουν πριν το τέλος του μήνα για να καθορίσουν τη θέση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Μέχρι το τέλος Μαΐου, και τα τρία θεσμικά όργανα της ΕΕ – η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – θα εισέλθουν στις τελικές δια-θεσμικές διαπραγματεύσεις, πριν τη σύναψη συμφωνίας για το τελικό κείμενο των νέων νόμων περί αποβλήτων.
