H 29η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τις Απώλειες και τη Σπατάλη Τροφίμων, με στόχο την ενημέρωση για τις σοβαρές επιπτώσεις του προβλήματος και την ενίσχυση των προσπαθειών παγκοσμίως –των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων, καθώς και των πολιτών– προς επίτευξη του Στόχου Βιώσιμης Ανάπτυξης 12.3 (μείωση σπατάλης τροφίμων κατά 50% ως το 2030).
Απευθύνεται δηλαδή έκκληση για δράση σε εμπλεκόμενα μέρη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και στους καταναλωτές με στόχο τη μείωση των απωλειών και της σπατάλης τροφίμων, ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων, να μετριαστεί η κλιματική κρίση και να υποστηριχθεί η επισιτιστική ασφάλεια.
Ταυτόχρονα, φέτος συμπληρώνονται 3 χρόνια από την επίσημη εκκίνηση -που ανακοινώθηκε στις 29/09/20- της Συμμαχίας για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων στην Ελλάδα, μια πρωτοβουλία της οργάνωσης Μπορούμε με την ευγενική υποστήριξη της ΑΒ Βασιλόπουλος.
Η σπατάλη τροφίμων μάς αφορά όλους. Σε κάθε στάδιο της αλυσίδας, από το χωράφι έως και το πιάτο μας. Είμαστε όλοι μέρος της λύσης. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου χρειάζεται συντονισμένη δράση κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας αξίας τροφίμων και συνέργειες μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μερών.
Στη Συμμαχία για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων ενώνουν τις δυνάμεις τους δημόσιες αρχές, επαγγελματικοί και επιστημονικοί φορείς, επιχειρήσεις τροφίμων και εστίασης, οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, φορείς της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας. Η Συμμαχία αριθμεί ήδη 79 «Συνεργαζόμενα Μέρη», και τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Τα Μέλη της Συμμαχίας υλοποιούν πολυάριθμες πρωτοβουλίες και δράσεις για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων με θετικό περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο (βλ. 3η Έκθεση – Απολογισμός 2022), έχοντας ως άξονες προτεραιότητας, μεταξύ άλλων:
- ευαισθητοποίηση πολιτών, εκπαίδευση μαθητών/ φοιτητών/ εργαζομένων κ.α.,
- ποσοτικοποίηση σπατάλης τροφίμων,
- ολιστική προσέγγιση με έμφαση στην πρόληψη,
- προώθηση της δωρεάς πλεονασμάτων τροφίμων για κοινωφελή σκοπό,
- έρευνα και καινοτομία,
- συμβολή στη διαμόρφωση και εφαρμογή δημόσιας πολιτικής στην Ελλάδα.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η μείωση της σπατάλης τροφίμων αποτελεί υψηλή προτεραιότητα, ενώ τα κράτη μέλη υποχρεούνται να υποβάλλουν σε τακτική βάση στοιχεία για τα εθνικά επίπεδα σπατάλης τροφίμων, να λαμβάνουν μέτρα και να παρακολουθούν την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής τους. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα πρότεινε τη θέσπιση νομικά δεσμευτικών στόχων μείωσης.
Σε εθνικό επίπεδο, η υιοθέτηση ορισμένων μέτρων –στο πλαίσιο του Ν.4819/2021– για την αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων στην Ελλάδα αποτελεί ένα πρώτο βήμα. Ζητούμενο είναι η διαμόρφωση δημόσιας πολιτικής με ολιστική προσέγγιση, που θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων:
- συστηματική καταμέτρηση επιπέδων σπατάλης τροφίμων με ποσοτική και ποιοτική έρευνα για προσδιορισμό κύριων αιτίων /σημείων σπατάλης κατά μήκος της αλυσίδας, προκειμένου να λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα και να αξιολογείται η αποτελεσματικότητά τους,
- δημόσια εκστρατεία (διαρκούς χαρακτήρα) με στόχο την ενημέρωση και τη συμπεριφορική αλλαγή των πολιτών, όπως ήδη υλοποιούν άλλα κράτη μέλη Ε.Ε.,
- μείωση σπατάλης τροφίμων σε φορείς δημοσίου (όπως δημόσια νοσοκομεία, σχολεία-σχολικά γεύματα, φοιτητικές λέσχες, Ένοπλες Δυνάμεις κ.α.), μέσω και ένταξης του στόχου στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων (ως προς την προμήθεια τροφίμων και υπηρεσιών τροφοδοσίας),
- εφαρμογή κινήτρων με έμφαση στην πρόληψη (π.χ. δωρεά για κοινωφελή σκοπό κ.α.).
Τέλος, όλοι εμείς ως ενεργοί πολίτες, δεδομένου μάλιστα ότι το 50% περίπου της συνολικής σπατάλης τροφίμων συντελείται στα νοικοκυριά, καλούμαστε να συμβάλλουμε στην πρόληψη ξεκινώντας από το σπίτι μας. Αρκεί και μόνο η υιοθέτηση ορισμένων απλών πρακτικών στην καθημερινότητά μας, ενώ μειώνοντας τη σπατάλη τροφίμων, εξοικονομούμε χρήματα και παράλληλα συμβάλλουμε αποτελεσματικά στον μετριασμό της κλιματικής κρίσης.
Έκταση, οικονομικός – περιβαλλοντικός – κοινωνικός αντίκτυπος σπατάλης τροφίμων
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, 58.5 εκατ. τόνοι τρόφιμα σπαταλώνται ετησίως κατά μήκος όλης της αλυσίδας αξίας τροφίμων από την παραγωγή ως και την κατανάλωση. Πάνω από το ήμισυ (53%) της συνολικής σπατάλης συντελείται στα νοικοκυριά. Ακολουθούν η μεταποίηση (ποσοστό 20% επί του συνόλου), η πρωτογενής παραγωγή (11%), η εστίαση (9%), το λιανικό εμπόριο & άλλες μορφές διανομής (μερίδιο 7%) (Eurostat, 2022).
Σε 132 δις ευρώ υπολογίζεται το ετήσιο κόστος σπατάλης τροφίμων (εμπορική αξία) στην Ε.Ε. Επιπλέον, στα 9.3 δις ευρώ ανέρχεται το κόστος συλλογής και διαχείρισης των αποβλήτων τροφίμων.
8-10% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλονται στη σπατάλη τροφίμων.
Στην Ελλάδα, η ετήσια σπατάλη τροφίμων συνολικά (πρωτογενής παραγωγή, μεταποίηση, εμπόριο-διανομή, εστίαση, νοικοκυριά) ανέρχεται σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια τόνους (2.048.189). Η συνολική ποσότητα απορριμμάτων τροφίμων, που κάθε χρόνο παράγουν τα ελληνικά νοικοκυριά, υπολογίζεται σε 930.323 τόνους.
Την ίδια στιγμή, 11,5% του πληθυσμού είναι αντιμέτωπο με επισιτιστική ανασφάλεια (ΕΛΣΤΑΤ, 2021).
