Την Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου 2023, στο πλαίσιο της ημερίδας «Climate Era» που διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), ο Στράτος Φαναράς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της METRON ANALYSIS, παρουσίασε τα αποτελέσματα πανελλαδικής έρευνας με θέμα «Τάσεις της κοινωνίας και των πολιτών για την Κλιματική Κρίση στην Ελλάδα και τον Κόσμο», που διενήργησε για λογαριασμό της Εταιρίας.
Η έρευνα διεξήχθη από τις 29/08-04/09/2023, μετά δηλαδή από ένα καλοκαίρι με μεγάλης έκτασης πυρκαγιές στη χώρα, αλλά πριν την εκδήλωση της κακοκαιρίας «Daniel», σε δείγμα 1.005 ατόμων ηλικίας 17 ετών και άνω, και έδωσε πολύ χρήσιμα στοιχεία για το πώς διαμορφώνεται σήμερα η σχέση των Ελλήνων πολιτών με το φυσικό περιβάλλον αλλά και με τις απειλές και προκλήσεις που βρίσκονται σε συνάρτηση με την κλιματική αλλαγή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κλιματική αλλαγή και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος θεωρούνται τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης. Ωστόσο, η αντίληψη στο πλανητικό επίπεδο δεν μεταφράζεται σε αντίστοιχη ευαισθησία στο εθνικό και τοπικό. Σημαντικό είναι επίσης το ότι οι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται την αλληλεξάρτηση της κλιματικής αλλαγής και της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος και τις αξιολογούν ανεξάρτητα με πολύ διαφορετική ιεράρχηση.
Η πλειοψηφία των πολιτών που ρωτήθηκαν, κατέταξε την καταστροφή του περιβάλλοντος στην τρίτη θέση (9%) των σημαντικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα, με πρώτη την ακρίβεια (30%) και δεύτερη την οικονομία (21%), ζητήματα που «παραδοσιακά» απασχολούν την κοινή γνώμη. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο ίδιο ερώτημα, που είχε τεθεί σε έρευνα της METRON ANALYSIS για την κλιματική αλλαγή (Απρίλιος 2022, Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας / Διανέοσις), η ακρίβεια και η οικονομία βρίσκονταν και πάλι στις πρώτες θέσεις (με 26% και 24% αντίστοιχα), ωστόσο η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος βρισκόταν πολύ χαμηλότερα στις αναφορές (με 3%), κάτω από τη φτώχεια/ανισότητες, την ανεργία και τη διαφθορά. Παρά τη σχετική αύξηση, το ποσοστό 9% είναι αρκετά χαμηλό και δείχνει ότι η κοινωνία δεν αντιλαμβάνεται τη σύνδεση των φυσικών καταστροφών με την οικονομία.
Συναφώς, η αντίληψη περί ύπαρξης της κλιματικής αλλαγής κινείται σε υψηλά επίπεδα στην Ελλάδα, ωστόσο δεν είναι απολύτως σταθερά εμπεδωμένη. Στο ερώτημα αν υπάρχει κλιματική αλλαγή, πάνω από 8 στους 10 (84%) πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή πράγματι συμβαίνει, ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο από αυτό της προαναφερθείσας έρευνας του 2022 (91%). Από δημογραφική άποψη, το ποσοστό όσων δεν αποδέχονται την ύπαρξη κλιματικής αλλαγής (15%) αυξάνεται σχετικά στις νεότερες γενιές (Gen Z 19%, Millennials 17%) και σε πολίτες με βασική ή μέση εκπαίδευση (20%), απόδειξη ότι η σχετική καχυποψία μπορεί να έχει πολλές διαστάσεις. Ενδέχεται αυτή η καταγραφόμενη πτώση στην αποδοχή της ύπαρξης της κλιματικής κρίσης να οφείλεται και στη σταδιακή πολιτικοποίηση του θέματος όπως έχει ήδη φανεί σε εντονότερο βαθμό σε άλλες χώρες.
Αναφορικά με τα αισθήματα απέναντι στην κλιματική αλλαγή, η έρευνα καταγράφει ότι σχεδόν 8 στους 10 εκφράζουν έντονη ανησυχία (ειδικότερα: 43% δηλώνουν ότι ανησυχούν «πολύ» και 36% «αρκετά»), ενώ μόλις 21% δηλώνουν ότι ανησυχούν «όχι και τόσο» ή «καθόλου». Αξίζει να σημειωθεί ότι στους γεωργούς, ο βαθμός ανησυχίας φτάνει το 90%, ενώ η ίδια ομάδα είναι από αυτές που παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα αποδοχής της ύπαρξης της κλιματικής αλλαγής. Αυτό ενδεχομένως οφείλεται στην ειδική σχέση τους με το φυσικό περιβάλλον που συνεπάγεται και αυξημένη ευαισθησία.
Η κλιματική αλλαγή θεωρείται από μια ισχυρή πλειοψηφία ανθρωπογενής (στοιχείο που υποδηλώνει ταυτόχρονα τη συνείδηση ότι απαιτείται ανθρώπινη-κοινωνική δράση για την αντιμετώπισή της). Καταγράφονται σχετικά αυξημένα αισθήματα ανησυχίας για τις επιπτώσεις και την εξέλιξή της, και θεωρείται από το μεγαλύτερο τμήμα ότι θα πρέπει να αποτελεί υψηλή ή/και επιτακτική κυβερνητική προτεραιότητα (στοιχείο που υποδηλώνει και ένα αίτημα πολιτικής δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και των επιπτώσεών της).
Σχεδόν 3 στους 10, θα ήθελαν πολύ περισσότερη ενημέρωση σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Αν συνυπολογίσουμε και το 36% που δηλώνει ότι θα ήθελε κάπως περισσότερη ενημέρωση, το 65% θεωρεί αναγκαίες περισσότερες γνώσεις και πληροφορίες για την κλιματική αλλαγή προκειμένου να διαμορφώσει καλύτερη εικόνα. Μάλιστα, οι μεγαλύτερες γενιές αλλά και τα άτομα βασικής εκπαίδευσης επιθυμούν «πολύ περισσότερη» ενημέρωση.
Συνοψίζοντας, φαίνεται ότι υπάρχει μια σχετικά αυξημένη ευαισθησία στην ελληνική κοινή γνώμη για τα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, καθώς και μια αντίληψη ότι οι επιπτώσεις της πρέπει να αντιμετωπιστούν τόσο με συνειδητή ατομική όσο και με συλλογική δράση.
Ταυτόχρονα, όμως, μοιάζει να υπάρχει και σημαντικό περιθώριο για την ανάπτυξη «παιδαγωγικών» δράσεων, που θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν μια περισσότερο συνειδητή, ενημερωμένη και ευαίσθητη περιβαλλοντική αντίληψη – ειδικά σε κρίσιμες κοινωνικές ομάδες, όπως οι νεότερες γενιές αλλά και τα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου.
Όπως τόνισε ο Νίκος Πέτρου, Πρόεδρος της ΕΕΠΦ και Αντιπρόεδρος του FEE, «σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Εταιρίας μας, και ιδιαίτερα τα “Οικολογικά Σχολεία”, πρόγραμμα που η UNESCO θεωρεί ως το κατ’ εξοχήν κατάλληλο εργαλείο για την επίτευξη των στόχων της παγκόσμιας εκστρατείας Greening Education Partnership».
