Το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε σήμερα τα φιλόδοξα μέτρα που πρότεινε η Επιτροπή για την καταπολέμηση των θαλάσσιων απορριμμάτων που οφείλονται στα 10 πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης που συναντάει συχνότερα κάποιος στις ευρωπαϊκές παραλίες, καθώς και στα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία και οξοδιασπώμενα πλαστικά.
Οι κανόνες σχετικά με τα πλαστικά μίας χρήσης και τα αλιευτικά εργαλεία προβλέπουν την εφαρμογή διαφορετικών μέτρων για διαφορετικά προϊόντα και τοποθετούν την ΕΕ στην πρώτη γραμμή του παγκόσμιου αγώνα κατά των θαλάσσιων απορριμμάτων. Όταν υπάρχουν εύκολα διαθέσιμα και οικονομικά προσιτά εναλλακτικά προϊόντα, τα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης, όπως μαχαιροπήρουνα, πιάτα και καλαμάκια, θα απαγορεύονται από την αγορά. Για τα άλλα προϊόντα, η έμφαση δίνεται στον περιορισμό της χρήσης τους μέσω της μείωσης της κατανάλωσης σε εθνικό επίπεδο, στις απαιτήσεις σχεδιασμού και επισήμανσης και στις υποχρεώσεις των παραγωγών όσον αφορά τη διαχείριση και τον καθαρισμό των αποβλήτων.
Ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και επίτροπος Βιώσιμης Ανάπτυξης, κ. Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε τα εξής: «Η ευρωπαϊκή κοινωνία έχει όλο και μεγαλύτερη συναίσθηση της ανάγκης να ληφθούν επειγόντως όλα τα απαιτούμενα μέτρα ώστε να σταματήσει η ρύπανση από τα πλαστικά στις θάλασσές μας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανταποκρίνεται στη σαφή απαίτηση των πολιτών της. Θεσπίσαμε φιλόδοξα και συγκεκριμένα μέτρα για να μειώσουμε τη χρήση των πλαστικών μίας χρήσης. Οι νέοι κανόνες που εγκρίθηκαν σήμερα θα μας επιτρέψουν να διαφυλάξουμε την υγεία των πολιτών μας, να προστατεύσουμε το φυσικό μας περιβάλλον και παράλληλα να προωθήσουμε μια πιο βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση. Μπορούμε να είμαστε όλοι υπερήφανοι για τα νέα και φιλόδοξα πρότυπα της Ευρώπης, που συνιστούν παράδειγμα για τον υπόλοιπο κόσμο.»
Ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και επίτροπος αρμόδιος για την Απασχόληση, την Ανάπτυξη, τις Επενδύσεις και την Ανταγωνιστικότητα, κ. Γίρκι Κάταϊνεν, πρόσθεσε: «Μια σύγχρονη οικονομία οφείλει να περιορίσει την ποσότητα των πλαστικών απορριμμάτων που παράγει και να ανακυκλώνει το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών που χρησιμοποιεί. Περισσότερο καινοτόμοι και βιώσιμοι τρόποι παραγωγής θα προσφέρουν νέες ευκαιρίες στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους και θα προωθήσουν την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Μόλις τεθούν σε εφαρμογή, οι νέοι κανόνες όχι μόνο θα καταπολεμήσουν τη ρύπανση από τα πλαστικά, αλλά θα καταστήσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση παγκόσμιο ηγέτη στη χάραξη μιας πιο βιώσιμης πολιτικής σχετικά με τα πλαστικά, προωθώντας έτσι την κυκλική οικονομία μας.»
Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας, κ. Καρμένου Βέλα, δήλωσε τα εξής: «Τα πλαστικά καλαμάκια ή τα πλαστικά πηρούνια μπορεί να είναι μικρά αντικείμενα, αλλά μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη και δύσκολα αναστρέψιμη ζημιά. Η νομοθεσία για τα πλαστικά μίας χρήσης θα καταπολεμήσει το 70 τοις εκατό της παραγωγής θαλάσσιων απορριμμάτων και θα επιτρέψει έτσι την αποφυγή περιβαλλοντικής ζημίας κόστους 22 δισ. ευρώ έως το 2030. Η ΕΕ έλαβε τα εν λόγω μέτρα με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα με βάση την πρόταση που υπέβαλε μόλις πριν από ένα έτος η Επιτροπή. Συνολικά, τα μέτρα αυτά αποτελούν φωτεινό παράδειγμα ευρωπαϊκής νομοθετικής παρέμβασης, καθώς ανταποκρίνονται σε αίτημα των πολιτών, προσπορίζουν οφέλη για τον πλανήτη μας και τοποθετούν την ΕΕ σε θέση αιχμής παγκοσμίως.»
Οι νέοι κανόνες είναι αναλογικοί και σχεδιασμένοι για κάθε περίπτωση χωριστά, ώστε να επιτυγχάνονται τα βέλτιστα αποτελέσματα. Αυτό σημαίνει ότι διαφορετικά μέτρα θα εφαρμόζονται για διαφορετικά προϊόντα. Οι νέοι κανόνες θα επιφέρουν:
Απαγόρευση επιλεγμένων προϊόντων μίας χρήσης από πλαστικό, για τα οποία υπάρχουν εναλλακτικά προϊόντα στην αγορά: μπατονέτες, μαχαιροπήρουνα, πιάτα, καλαμάκια, αναδευτήρες, καλαμάκια στήριξης μπαλονιών από πλαστικό, περιέκτες τροφίμων και ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο και όλα τα προϊόντα από οξοδιασπώμενα πλαστικά.
Μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης δοχείων τροφίμων και κυπέλλων ποτών από πλαστικό και συγκεκριμένη σήμανση και επισήμανση ορισμένων προϊόντων.
Προγράμματα διευρυμένης ευθύνης των κατασκευαστών όσον αφορά το κόστος για την περισυλλογή των απορριμμάτων, τα οποία εφαρμόζονται σε προϊόντα όπως τα φίλτρα καπνού και τα αλιευτικά εργαλεία.
Στόχος ξεχωριστής περισυλλογής πλαστικών φιαλών της τάξης του 90 % έως το 2029 (77 % έως το 2025) και θέσπιση απαιτήσεων σχεδιασμού για τη σύνδεση των πωμάτων με τις φιάλες, καθώς και στόχος ενσωμάτωσης 25 % ανακυκλωμένου πλαστικού σε φιάλες PET από το 2025 και 30 % για όλες τις πλαστικές φιάλες από το 2030.
Επόμενα βήματα
Τη σημερινή απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ θα ακολουθήσει η δημοσίευση των κειμένων στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η οδηγία θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα έχουν περιθώριο δύο ετών για να μεταφέρουν τη νομοθεσία στο εθνικό τους δίκαιο.
Η οδηγία προβλέπει διαφορετικές ημερομηνίες μεταφοράς για ορισμένα μέτρα:
Οι απαγορεύσεις και οι υποχρεώσεις σήμανσης θα πρέπει να εφαρμοστούν δύο έτη μετά την έναρξη ισχύος.
Τα μέτρα σχετικά με τα μη αποσπώμενα πώματα και καπάκια για όλους τους περιέκτες ποτών χωρητικότητας έως 3 λίτρα θα πρέπει να εφαρμοστούν 5 έτη μετά την έναρξη ισχύος της οδηγίας.
Οι πρόσθετες υποχρεώσεις για τη διεύρυνση της ευθύνης των παραγωγών θα πρέπει να εφαρμοστούν μεταξύ του Ιανουαρίου 2023 και της 31ης Δεκεμβρίου 2024, ανάλογα με το προϊόν.
Ιστορικό
Η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης αποτελεί καίριο στοιχείο του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία που εκπόνησε η Επιτροπή Γιούνκερ και εντάσσεται στην στρατηγική της ΕΕ για τις πλαστικές ύλες, την πιο ολοκληρωμένη στρατηγική στον κόσμο που υιοθετεί μια προσέγγιση κύκλου ζωής ανά υλικό με σκοπό την αντιμετώπιση της αλόγιστης και επιζήμιας χρήσης πλαστικών απορριμμάτων και τη στήριξη του οράματος για έναν έξυπνο, καινοτόμο και βιώσιμο κλάδο πλαστικών.
Η οδηγία ακολουθεί προσέγγιση παρόμοια με την επιτυχημένη οδηγία του 2015 για τις πλαστικές σακούλες, η οποία συνέβαλε στη γρήγορη αλλαγή στη συμπεριφορά των καταναλωτών. Όταν εφαρμοστούν, τα νέα μέτρα θα αποφέρουν τόσο περιβαλλοντικά όσο και οικονομικά οφέλη, όπως για παράδειγμα:
την αποφυγή εκπομπών 3,4 εκατομμυρίων τόνων ισοδυνάμου CO2·
την αποφυγή περιβαλλοντικών ζημιών κόστους 22 δισ. ευρώ έως το 2030·
την παροχή της δυνατότητας στους καταναλωτές να εξοικονομήσουν, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 6,5 δισ. ευρώ.
