Συνέντευξη στη Λιλή Καρακώστα
Η επαφή με τη φύση είναι το ζητούμενο για τους ανθρώπους των μεγαλουπόλεων, που τα τελευταία χρόνια αναζητούν όλο και περισσότερους τρόπους να επιστρέψουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Με την ενδυνάμωση των τοπικών κοινοτήτων αλλά και με τη διατήρηση της παράδοσης χάρη σε οργανισμούς όπως το MedINA, η επιστροφή στη φύση παύει να αποτελεί μια αυθαίρετη έννοια.
Άνθρωπος, φύση, περιβάλλον, παράδοση. Έννοιες που συχνά ακούμε, αλλά που τα τελευταία χρόνια απομακρύνονται μεταξύ τους, δημιουργώντας δυσλειτουργίες στην καθημερινότητά μας. Υπάρχει τρόπος να επιστρέψουμε στη φύση, να ξαναγνωρίσουμε το φυσικό μας περιβάλλον, αλλά και να συνδεθούμε ξανά με τη χαμένη μας παράδοση; Ο Αλέξης Κατσαρός, Partnership and Project Development Manager του Μεσογειακού Ινστιτούτου για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), μας εξηγεί πώς θα το καταφέρουμε.
Ποια ανάγκη οδήγησε στη δημιουργία του MedINA και ποιος είναι ακριβώς ο στόχος του;
Το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) ιδρύθηκε το 2003, με σκοπό να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας αρμονικής σχέσης ανθρώπου και φύσης. Ο ιδρυτής του, ο αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Θύμιος Παπαγιάννης, ανήκει στους πρωτοπόρους της προστασίας του περιβάλλοντος, που προώθησαν δυναμικά την ένταξη των πολιτιστικών αξιών στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Σήμερα, 19 χρόνια μετά, η κρίση που βιώνουμε -περιβαλλοντική, οικονομική, κοινωνική- πρέπει να μας οδηγεί στην αναζήτηση εναλλακτικών και καινοτόμων προτάσεων για την αντιμετώπισή της. Σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες το MedINA θα εστιάσει -για τα επόμενα τρία χρόνια- στην προστασία της βιοποικιλότητας, την ενδυνάμωση των κοινοτήτων ώστε να γίνουν διαχειριστές της φυσικής τους κληρονομιάς και θα εργαστεί για να εξασφαλίσει τη δέσμευση των εθνικών και τοπικών φορέων για μια αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων. Επίσης, μέσω της διασφάλισης βιώσιμων αγρο-διατροφικών συστημάτων και μέσω της προστασίας και της συνετής διαχείρισης των υδατικών πόρων, θέλει να συμβάλει -σε συνθήκες κλιματικής κρίσης- στη δημιουργία ανθεκτικών κοινοτήτων. Στόχος είναι να δημιουργηθούν ισχυρές και υγιείς κοινότητες, προστατεύοντας τη γη και το νερό, από τα οποία εξαρτάται η ζωή τους.
Πόσο αναγκαία είναι η ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών, προκειμένου να διατηρήσουν αλλά και να ενισχύσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά;
Από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα, το MedINA πρεσβεύει την ανάγκη συμμετοχής των τοπικών κοινοτήτων στη διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής τους κληρονομιάς και οι συνεργάτες του πιστεύουν πως μόνο όταν οι τοπικές κοινότητες αναλάβουν ενεργό ρόλο στη διαχείριση της κληρονομιάς και των πόρων τους, θα μπορέσουμε όλοι μαζί να οραματιστούμε έναν κόσμο όπου οι κοινωνίες ευημερούν σε αρμονία με τη φύση. Η ελληνική ύπαιθρος αποτελεί σήμερα τη ραχοκοκαλιά του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της χώρας μας. Οι ιδέες για μια αειφόρο ανάπτυξή της δεν λείπουν, λείπουν όμως συχνά το ανθρώπινο δυναμικό, οι αναγκαίοι πόροι και η πρόσβαση στην αναγκαία γνώση. Το MedINA σε αυτό το σημείο έρχεται να συνδράμει στις παραπάνω ανάγκες, προσφέροντας δυνατότητες πρόσβασης στη γνώση, στην κατάρτιση και στη δικτύωση σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Φέρνει τις τοπικές κοινότητες σε επαφή με ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα καθώς και ειδικούς, προκειμένου να δημιουργηθεί και να διαχυθεί μια ολοκληρωμένη μελέτη και κατανόηση του χώρου και των δυνατοτήτων του και δημιουργεί τις απαραίτητες συμμαχίες, προκειμένου να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν εξειδικευμένες λύσεις για τη διαχείριση και αειφόρο ανάπτυξη κάθε περιοχής στην οποία παρεμβαίνει.
Πώς συνδέεται η ανάπτυξη μιας τοπικής κοινότητας με τη διατήρηση της παράδοσης, την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της;
Το ΜedINA δεν είναι απλώς μια περιβαλλοντική οργάνωση. Αξιοποιώντας τις γνώσεις του παρελθόντος και συνδυάζοντάς τις με τη σύγχρονη επιστημονική γνώση, μπορούμε να συμβάλουμε στην προστασία του περιβάλλοντος, προωθώντας παράλληλα την ευημερία των τοπικών κοινοτήτων. Σε αυτήν την κατεύθυνση προτείνουμε μια ολιστική προσέγγιση, που περιλαμβάνει περιβαλλοντικές παρεμβάσεις που προωθούν την ορθή και συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων, μελετούμε και αναδεικνύουμε την παραδοσιακή γνώση που επιτρέπει στις κοινότητες να προοδεύουν διατηρώντας την πολιτιστική τους ταυτότητα και υποστηρίζουμε τις κοινότητες, προκειμένου να βελτιώσουν το επίπεδο διαβίωσής τους και την ανθεκτικότητά τους, προωθώντας ευκαιρίες για αειφόρο ανάπτυξη.
Σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή κάνει εμφανή την παρουσία της, πόσο σημαντικό είναι να κατανοήσει ακόμη και η μικρότερη κοινότητα τον κρίσιμo ρόλο της στην προστασία του οικοσυστήματος;
Έχοντας έρθει σε επαφή με αρκετά μέλη τοπικών κοινοτήτων όλα αυτά τα χρόνια, θεωρούμε ότι οι τοπικές κοινότητες έχουν κατανοήσει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στις ιδιαίτερες περιοχές τους. Η σύνδεσή τους με το περιβάλλον είναι τέτοια, που τους επιτρέπει να αντιληφθούν πώς το κλίμα επιδρά στις δραστηριότητές τους και στο τοπίο που τους περιβάλλει. Αυτό που χρειάζονται είναι η υποστήριξη εκείνη που θα τους επιτρέψει σε τέτοιες συνθήκες να αναπτυχθούν βιώσιμα. Την υποστήριξη αυτή το MedINA την προσφέρει μέσω της εκπαίδευσης, των συνεργασιών και του σχεδιασμού και της προώθησης εργαλείων, όπως η πιστοποίηση «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα – Terra Vita», που πιστοποιεί προϊόντα του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα που παράγονται με φιλικές προς τη βιοποικιλότητα πρακτικές. Τέλος, προωθεί δραστηριότητες που επιτρέπουν στους κατοίκους και επισκέπτες των περιοχών να γνωρίσουν καλύτερα το τοπίο που τους περιβάλλει, με στόχο την ευαισθητοποίηση για την περαιτέρω προστασία του τοπικού φυσικού και πολιτιστικού πλούτου.
Ποιες δράσεις έχετε ήδη υλοποιήσει και ποιες σχεδιάζετε για τη συνέχεια; Πώς μπορεί κάποιος να συμμετάσχει στις δράσεις σας;
Το MedINA προωθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, που συμπεριλαμβάνει περιβαλλοντικές παρεμβάσεις που προωθούν την ορθή και συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων καθώς και τη μελέτη και ανάδειξη πολιτιστικών πρακτικών και παραδόσεων, με στόχο την αξιοποίησή τους. Με τις δράσεις του αυτές στοχεύει, πέρα από την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη την πολιτιστικής κληρονομιάς, και στην ανθρώπινη ευημερία. Οι δράσεις σχετίζονται άμεσα με τη διαχείριση της γης, του νερού, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου, ενώ παράλληλα ο οργανισμός προωθεί και υποστηρίζει -με καινοτόμα εργαλεία- την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως η ανάπτυξη των θεματικών μονοπατιών στα Κύθηρα (Kythera Trails). Ακόμα, οργανώνει δράσεις συνηγορίας και άσκησης πίεσης σε λήπτες αποφάσεων και προωθεί δράσεις δικτύωσης μεταξύ οργανισμών, ερευνητών και ειδικών. Προς το παρόν, στις δράσεις καλούνται κυρίως οι τοπικές κοινότητες να συμμετάσχουν, μπορεί όμως κανείς να παρακολουθήσει και να μάθει περισσότερα για τη δράση του οργανισμού μέσω των κοινωνικών δικτύων και της ιστοσελίδας.
Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια του MedINA;
Στα μελλοντικά σχέδια είναι η συνέχιση και η εντατικοποίηση των δράσεων που σχετίζονται με τη γη και το νερό και η περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας με τις νησιωτικές κοινότητες που δραστηριοποιείται ο οργανισμός και συγκεκριμένα τα Κύθηρα, η Λήμνος και τα νησιά των Κυκλάδων, ενώ παράλληλα επιθυμία όλων είναι να διατηρηθεί η παρουσία του MedINA στη Βόρεια Πίνδο, επιδιώκοντας τη συνέχιση της άσκησης θεσμικής πίεσης με στόχο τη δημιουργία του πρώτου Διακρατικού Πάρκου Άγριου Ποταμού (Transboundary Wild River Park) στον ποταμό Αώο. Στόχος του οργανισμού είναι να ενθαρρυνθούν και άλλοι παραγωγοί να συμμετάσχουν σε δράσεις ανάπτυξης δεξιοτήτων και εφαρμογής της πιστοποίησης Terra Vita, να αυξηθούν τα πιστοποιημένα προϊόντα και να επεκταθούν οι δράσεις διασύνδεσης πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα με τον τριτογενή για την περαιτέρω υποστήριξη και προώθηση των προϊόντων. Παράλληλα, θα συνεχιστούν η προώθηση και η αποκατάσταση παραδοσιακών λίθινων μικρο-φραγμάτων και αντίστοιχων παραδοσιακών τεχνικών διαχείρισης νερού. Τέλος, θα ενισχυθεί η επικοινωνία, προκειμένου το κοινό να κατανοήσει και να υποστηρίξει την προσπάθεια που καταβάλλουν όλοι στον οργανισμό για την ευημερία των τοπικών κοινοτήτων μέσω της διατήρησης και προστασίας των φυσικών πόρων και της ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς τους.
