Συνέντευξη στη Λιλή Καρακώστα
Λάτρεις της κατάδυσης, τα μέλη της Aegean Rebreath διαπίστωναν συχνά πως η ρύπανση είχε μετατρέψει τις θάλασσές μας σε απέραντους σκουπιδότοπους. Με σκοπό να ξαναζωντανέψουν οι θάλασσες και οι ακτές μας, η Aegean Rebreath συνεργάζεται με τους «Μπλε Δήμους», διοργανώνει δράσεις και τονίζει την αναγκαιότητα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία
Με τη συλλογή πάνω από 20.000 αποτσίγαρων από τις ακτές της Ραφήνας αλλά και με σκοπό να επιστρέψει η ζωή στις θάλασσές μας, ο Γιώργος Σαρελάκος, μέλος της Aegean Rebreath, εξηγεί γιατί είναι αναγκαία η προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος και μιλά για τις μικρές εκείνες πράξεις που φέρνουν μεγάλα αποτελέσματα.
Πότε και με ποια αφορμή δημιουργήθηκε η Aegean Rebreath;
Πολλά μέλη της Aegean Rebreath είχαν ταξιδέψει και καταδυθεί σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη, βιώνοντας το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης. Προορισμοί με μοναδική βιοποικιλότητα που πλέον είχαν μετατραπεί σε απέραντους σκουπιδότοπους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια περιβαλλοντικών οργανώσεων και διεθνών οργανισμών στο να διαμορφώσουν ουσιαστικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής, οδήγησε ανθρώπους με διαφορετικό background αλλά κοινές ευαισθησίες να διαμορφώσουν έναν οργανισμό που θα δούλευε στο πεδίο, θα ανέπτυσσε καινοτόμες λύσεις και θα κινητοποιούσε το σύνολο των εμπλεκομένων φορέων. Πέντε χρόνια μετά, η Aegean Rebreath αποδεικνύει πως πράγματι μια νέα προσέγγιση και νέες πρακτικές έχουν εισέλθει στην agenda αντιμετώπισης της θαλάσσιας ρύπανσης. Κυριότερα όμως, βασικό ζητούμενο για τον οργανισμό μας αποτέλεσε η ενίσχυση της περιβαλλοντικής δημοκρατίας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Σήμερα, με σιγουριά μπορούμε να πούμε πως η Aegean Rebreath αποτελεί μια πλατφόρμα που συγκεντρώνει ενεργούς πολίτες που επιθυμούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων στο νησί τους ή την πόλη τους. Η προστασία της θάλασσας απαιτεί την ανάπτυξη ολιστικών παρεμβάσεων και τη συμμετοχή όλων, και προς αυτή την κατεύθυνση ο οργανισμός μας κινήθηκε από την πρώτη στιγμή.
«Ανάσα στο βυθό του Αιγαίου». Πόσο εφικτό είναι αυτό να γίνει και πώς μπορούν να βοηθήσουν δήμοι και κοινότητες προς αυτή την κατεύθυνση;
Πράγματι ο βυθός του Αιγαίου χρειάζεται όχι μία αλλά πολλές ανάσες. Πολλοί νομίζουν ότι το Αιγαίο και η Μεσόγειος δεν ακολουθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν άλλες χώρες όσον αφορά το θαλάσσιο περιβάλλον. Τα συμπεράσματά μας σχετικά με τις θάλασσες της Ελλάδας διαψεύδουν πλήρως τις εκτιμήσεις αυτές. Οι βυθοί μας είναι ιδιαίτερα βεβαρημένοι και το πρόβλημα είναι μεγάλο. Για το λόγο αυτό πλέον η ενεργοποίηση των πολιτών, της τοπικής αυτοδιοίκησης, της κεντρικής διοίκησης και του ιδιωτικού τομέα πρέπει να είναι άμεση και ουσιαστική, μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες και πρακτικές green washing. Είναι θετικό που πλέον η κοινωνία μπορεί να διακρίνει, να αξιολογήσει και να απομονώσει τις κινήσεις εντυπωσιασμού. Στο πλαίσιο αυτό, όμως, τον πλέον βασικό ρόλο κατέχει η τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς οι τοπικές κοινωνίες και αρχές είναι αυτές που γνωρίζουν το πρόβλημα, τις πηγές ρύπανσης και βιώνουν τις επιπτώσεις, ενώ παράλληλα είναι αυτές που μπορούν να αναπτύξουν στοχευμένες παρεμβάσεις στη βάση όποιων ιδιαιτεροτήτων. Για το λόγο αυτό, μετά την ανάδειξη του ρόλου των πολιτών ως Aegean Rebreath, επικεντρωνόμαστε στις συνέργειες με τις δημοτικές αρχές.
Μιλήστε μας για τη συνεργασία της Aegean Rebreath με το Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου, τον Οργανισμό Λιμένος Ραφήνας και της BAT Hellas για τη μείωση των αποτσίγαρων στη Ραφήνα. Γιατί επιλέχθηκε η συγκεκριμένη περιοχή και ποια ήταν τα αποτελέσματα της δράσης;
Τα αποτσίγαρα αποτελούν σημαντικό παράγοντα επιβάρυνσης των ακτών και των βυθών παρά το μέγεθός τους. Γι’ αυτόν το λόγο το πρόγραμμα που υλοποιούμε μαζί με τους προαναφερόμενους συνεργάτες και υποστηρικτές μας βασίστηκε στο μότο «μικρές πράξεις, μεγάλα εγκλήματα». Είναι ένα πρόγραμμα που βασίζεται στη συνεργασία με την τοπική κοινωνία, τις τοπικές αρχές και τη βιομηχανία. Ένα εγχείρημα που περιλαμβάνει καινοτόμες πρακτικές και εισάγει το στοιχείο της πρόληψης έναντι της αλόγιστης ρίψης αποτσίγαρων. Η υλοποίηση του προγράμματος προέβλεπε την εκτίμηση του εύρους του προβλήματος μέσω τακτικής δορυφορικής αποτύπωσης (πρόγραμμα Copernicus), την εγκατάσταση συλλεκτήρων για τη συλλογή των αποτσίγαρων και σχετικές μετρήσεις, την παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού και τη δημιουργία installations για την ευαισθητοποίηση του κοινού, την εκπαίδευση του προσωπικού των τοπικών αρχών, την παραγωγή πρωτογενών δεδομένων και την υλοποίηση ποιοτικής έρευνας για τις αντιλήψεις των κατοίκων. Τα αποτελέσματα κατά τους πρώτους μήνες του προγράμματος είναι εντυπωσιακά. Αποτυπώθηκαν οι περιοχές της Ραφήνας με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση, ενώ μέσω της εγκατάστασης συλλεκτήρων επετεύχθη η συγκέντρωση περισσότερων από 20.000 αποτσίγαρων και μειώθηκε η ποσότητα των αποτσίγαρων που βρίσκονταν στο έδαφος κατά 62%. Τέλος, είναι σημαντικό πως σχεδόν το 93% των πολιτών που συμμετείχαν στην έρευνα θεώρησαν πως το πρόγραμμα προσφέρει σημαντικά οφέλη στην περιοχή.
Τι είναι ακριβώς το «Δίκτυο των Μπλε Δήμων» και ποια είναι η συνδρομή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στο δίκτυο αυτό;
Το 2021, η Aegean Rebreath, στη βάση μνημονίων συνεργασίας με τους δήμους που έχουν εγκαταστήσει Σταθμούς Συλλογής Θαλάσσιων Απορριμμάτων (έργο της Aegean Rebreath), δημιούργησε και διαχειρίζεται το Δίκτυο «Μπλε» Δήμων στη βάση δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Σήμερα και μόλις λίγους μήνες μετά, το Δίκτυο αριθμεί 18 μέλη, ενώ και άλλοι δήμοι έχουν εκφράσει αίτημα προσχώρησης. Και δεν είναι τυχαίο πως ο οργανισμός μας κατά τις επόμενες ημέρες αναμένεται να ανακοινώσει την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας και με την ΚΕΔΕ. Το Δίκτυο «Μπλε» Δήμων είναι το πρώτο ανάλογο δίκτυο στην Ευρώπη και επιτρέπει την ανάπτυξη πρακτικών και πολιτικών για το θαλάσσιο περιβάλλον αλλά και τη μεταφορά τοπικών πρακτικών σε εθνικό επίπεδο. Ήδη, από την αρχή λειτουργίας του δικτύου τα μέλη συμμετείχαν στην προσπάθεια καταγραφής των προβλημάτων που εντοπίζονται στην επικράτειά τους αλλά και των καλών πρακτικών που εφαρμόζουν για το θαλάσσιο περιβάλλον. Στο δίκτυο συμμετέχουν δήμαρχοι, δημοτικοί υπάλληλοι, εκπρόσωποι της Κοινωνίας των Πολιτών, εκπρόσωποι από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, οι οποίοι συμμετέχουν και συμβάλλουν στην παραγωγή πρωτογενών δεδομένων, την ανάπτυξη στοιχειοθετημένων συστάσεων προς την κεντρική κυβέρνηση και την υλοποίηση κοινών δράσεων. Το δίκτυο λειτουργεί σε συντονισμό με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, στο οποίο διοχετεύονται ευρήματα και προτάσεις που αναπτύσσονται από τα μέλη. Θεωρούμε πως ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός και παραγωγικός, καθώς επιτρέπει τη διοχέτευση της τοπικής εμπειρίας σε κεντρικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκουμε και καλούμε για τη συμμετοχή εταιρειών στην ανάπτυξη πιλοτικών έργων στα μέλη του δικτύου. Κατά τους επόμενους μήνες θα πρέπει να αναμένονται σημαντικές εξελίξεις που θα αναδείξουν ακόμα περισσότερο το ρόλο του δικτύου.
Πόσο σημαντική είναι η περιβαλλοντική εκπαίδευση προκειμένου να συνυπάρξουμε αρμονικά με το περιβάλλον μας; Πιστεύετε πως πρέπει να ενταχθεί στο σχολικό πρόγραμμα ώστε να αποκτήσουν από νωρίς περιβαλλοντική συνείδηση οι μικροί μαθητές;
Με μεγάλη λύπη παρακολουθούμε την απαξίωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία. Δεν είναι δυνατόν μια χώρα που θέλει να ανήκει στην Ε.Ε. να μην ακολουθεί τις διεθνείς ανάγκες και πρακτικές. Σήμερα, η κοινωνία των πολιτών καλείται να αναπληρώσει το κενό αυτό και μάλιστα δίχως την ύπαρξη πόρων. Δεν υφίστανται στρατηγική και προγραμματισμός προκειμένου να αξιοποιηθεί το ενδιαφέρον και οι ανησυχίες των νέων γενεών. Στις εκπαιδευτικές επισκέψεις που οργανώνουμε βλέπουμε το τεράστιο ενδιαφέρον των παιδιών, όπως και στις δράσεις πεδίου. Χωρίς εκπαίδευση δεν μπορούμε να μιλάμε για αποτελεσματική διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος ούτε για την ανάπτυξη αποτελεσματικών πρακτικών. Ούτε μπορούμε να μιλάμε για κλιματική κρίση όταν δεν προσφέρουμε τη γνώση και την ενημέρωση για τις επιπτώσεις της και τους τρόπους αντιμετώπισης. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια για θεωρητικές αναφορές και αποσπασματικά μέτρα όταν μιλάμε για το περιβάλλον.
Ποιες δράσεις έχετε προγραμματίσει για το μέλλον;
Το 2022, το πρόγραμμα των δράσεων είχε κιόλας διαμορφωθεί από το μήνα Φεβρουάριο. Είναι μια άκρως γεμάτη χρονιά με δράσεις στα μέλη του δικτύου «Μπλε» Δήμων αλλά και εισαγωγικές δράσεις σε δήμους που επισκεφτήκαμε για πρώτη φορά. Παράλληλα, υπάρχουν και οι δράσεις που προβλέπονται στο πλαίσιο των πιλοτικών προγραμμάτων που υλοποιούμε. Πλέον το έργο της Aegean Rebreath έχει διευρυνθεί σημαντικά, όπως και τα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών έχουν πολλαπλασιαστεί. Μπορείτε να καταλάβετε τι σημαίνει κάτι τέτοιο όταν για 5 χρόνια εμπλέκονται εθελοντές που καλούνται πλέον να διαχειριστούν εκτός από τον οργανισμό μας και το Δίκτυο «Μπλε» Δήμων.
