Tην Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2021 στις 12:00 στο βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου Αφηγηματική Ιατρική, από τους SOS ΙΑΤΡΟΥΣ και τον εκδοτικό οίκο Παπαζήση. Με αφορμή το βιβλίο αντάλλαξαν απόψεις στο πλαίσιο ενός γόνιμου διαλόγου επιφανείς προσωπικότητες του λογοτεχνικού και ιατρικού χώρου. Συγκεκριμένα, η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, ο Νικήτας Σινιόσογλου και ο Γιώργος Θεοχάρης.
Λίγα λόγια για την αφηγηματική ιατρική. Η αφηγηματική ιατρική αποτελεί ένα αναπτυσσόμενο πεδίο στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Ξεκίνησε ως ένας θεωρητικός και πρακτικός επιστημονικός κλάδος με σκοπό την ενίσχυση της ιατρικής περίθαλψης μέσω της βελτίωσης της ικανότητας των ιατρών να προσλαμβάνουν και να κατανοούν τις περιγραφές που δίνουν οι ασθενείς για τον εαυτό τους. Αν και στην Ελλάδα αποτελεί ένα πρωτοποριακό και καινούριο πεδίο με αυξανόμενη απήχηση και επιρροή, η αφηγηματική ιατρική είναι, από το 2001, υποχρεωτικό μάθημα στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κολούμπια και έχει εξαπλωθεί σε διάφορες ιατρικές σχολές του κόσμου (Καναδά, Παρίσι κ.ά.).
Οι γιατροί επιχειρούν να κατανοήσουν σε βάθος πώς οι εμπειρίες που έχουν βιώσει οι ασθενείς επηρεάζουν την υγεία των τελευταίων. Η άσκηση της ιατρικής αυτού του τύπου ενθαρρύνει τους ασθενείς να αφηγούνται την ιστορία τους, διαδικασία η οποία θα βοηθήσει τους γιατρούς να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα την ασθένεια, αξιοποιώντας τις πληροφορίες που συλλέγουν για τις ζωές των ασθενών τους.
Κατά την έναρξη της συζήτησης, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης συγγραφέας και μεταφραστής, κάνοντας μια εισαγωγή στη συζήτηση που ακολούθησε, μίλησε για την αφηγηματική ιατρική ως νέο επιστημονικό πεδίο ορίζοντάς το ως διάλογο της ιατρικής επιστήμης με την αφηγηματικότητα δια μέσου των άλλων τεχνών (εικαστικά, κινηματογράφος κτλ). «Η αφηγηματική ιατρική δίνει μια άλλη προοπτική στην επιστήμη της ιατρικής καλώντας μας να προσεγγίσουμε λογοτεχνικά κείμενα μέσα από τη σχεσιακότητα, τον λογοτεχνικό διάλογο που οφείλουμε να έχουμε μεταξύ μας, και συνιστά απαραίτητο στοιχείο της σχέσης γιατρού – ασθενούς.» Εν συνεχεία, ο κος Μπαμπασάκης έκανε ειδική μνεία σε εκπροσώπους του καλλιτεχνικού κόσμου για τους οποίους η έννοια της νόσου αποτέλεσε πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης.
Ακολούθως, ο Γιώργος Θεοχάρης, Πρόεδρος των SOS Ιατρών αναφέρθηκε στα εντυπωσιακά επιτεύγματα της ιατρικής, τόσο στη θεραπεία όσο και στη διάγνωση, τα οποία, ενδεχομένως, την έχουν απομακρύνει από τον ανθρωπιστικό της χαρακτήρα και είναι αυτά που καλούν τους γιατρούς να ξαναβρούν τον «φιλοσοφικό» χαρακτήρα τους σε μια προσπάθεια βελτίωσης της θεμελιώδους σχέσης γιατρού – ασθενούς -τον σπόρο της φροντίδας- η οποία συνιστά και το κύριο διακύβευμα του βιβλίου Οι Αρχές και η Άσκηση της Αφηγηματικής Ιατρικής. Όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε: «ο γιατρός καλείται να συνδυάσει μια ασυμμετρία (το γεγονός ότι ο γιατρός βλέπει τον ασθενή ως αντικείμενο, κατά τη διάρκεια της κλινικής εξέτασης και του διαγνωστικού ελέγχου με μια συμμετρία (την ανάγκη διαλόγου για την κατανόηση του προβλήματος υγείας του ασθενή). Καίρια πρακτικά ζητήματα που απασχολούν τον ιατρικό κόσμο -κλινική αδράνεια, μη συνεργασία ασθενών, ιατρικά σφάλματα- μπορούν να λυθούν μέσω της ανθρωπιστικής εκπαίδευσης των γιατρών”.
Τη σκυτάλη της συζήτησης παρέλαβε ο συγγραφέας Νικήτας Σινιόσογλου. Αναφέρθηκε στις ρίζες της αφηγηματικής ιατρικής που εντοπίζονται αρκετά πίσω στην ιστορία της φιλοσοφίας. Η ενασχόληση με το γραπτό κείμενο, η γραφή για τον εαυτό εμπνέει και εγγυάται ένα είδος κοινότητας μεταξύ των ανθρώπων επομένως εμποδίζει τον χωρισμό της πληροφορίας (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η «γραμματολογικά βουβή» έννοια της διάγνωσης) από την ίδια τη ζωή. Η λογοτεχνία, η φιλοσοφία και η ενασχόληση με τον λόγο, καλλιεργούν την ικανότητά μας να δούμε τους ανθρώπους ως πρόσωπα και όχι ως βιολογικές οντότητες. Η αφηγηματική ιατρική συνιστά έναν μηχανισμό να αντιληφθούμε τον άνθρωπο ως ένα ον που «πλάθει» τον εαυτό του και όχι ως ένα άθροισμα οργανικών μελών. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε: «σκοπός της ιατρικής επιστήμης πρέπει να είναι το να δώσει νόημα στη ζωή και όχι να περιοριστεί στο να παρατείνει τη διάρκειά της, να δημιουργήσει τις συνθήκες μιας ζωής που να αξίζει να τη ζήσεις. Συμφιλιώνει τον άνθρωπο με τον θάνατο και την φθορά. Άλλωστε, η ασθένεια είναι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου, σε αντίθεση με την υγεία, η οποία έχει πρόσκαιρο χαρακτήρα.»
Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε η ομότιμη Καθηγήτρια Φιλοσοφίας Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, η οποία μέσα από την αναφορά σε λογοτεχνικά διηγήματα σημαντικών Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, μεταξύ άλλων των Τσέχωφ, Williams Carlos Williams και Παπαδιαμάντη αναφέρθηκε σε ηθικά διλλήματα/ζητήματα τα οποία ταλανίζουν τους γιατρούς κατά την άσκηση της ιατρικής τέχνης εκφράζοντας την πεποίθηση πως πέραν της ανθρωπιστικής πλευράς, ο γιατρός που θα ακούσει προσεκτικά τον ασθενή ενδεχομένως να βρίσκεται εγγύτερα στο να βρει την ενδεδειγμένη για κάθε περίπτωση θεραπευτική οδό. Παράλληλα επεσήμανε τη σημασία του να δίνουν οι γιατροί τα κατάλληλα ερεθίσματα που θα έχουν ως αποτέλεσμα να αποσπάσουν/εκμαιεύσουν την αφήγηση του ασθενούς αφού ο τελευταίος δεν είναι επαρκώς εξοικειωμένος με την έννοια του γιατρού-ακροατή.
Ακολούθησε μια ζωηρή και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα συζήτηση, με αναφορές στο έλλειμα ανθρωπινότητας λόγω της ταχείας ανάπτυξης της τεχνολογίας που οδηγεί στην ανάγκη υπέρβασης της τεχνοεπιστημονικής αντιμετώπισης των πραγμάτων. Αυτό που ενεχομένως ελλείπει σήμερα δεν είναι η ιατρική αυτή καθαυτή αλλά ο ίδιος ο γιατρός και η σχέση μαζί του.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Νικήτας Σινιόσογλου «ο εαυτός είναι μια αφήγηση.» Δεν είναι βέβαιος και απόλυτος ο διαχωρισμός μεταξύ του πραγματικού συμβάντος και μιας μυθοπλαστικής εκδοχής του. Ό,τι ζούμε είναι μια ιστορία. Αυτή η ολιστική σχέση του ανθρώπου με τη γραφή και τον λόγο, πρέπει να ενταχθεί στη σχέση γιατρού – ασθενούς καθώς αυτή έχει μεταξύ άλλων αναλγητική λειτουργία όπως υποστήριξε και ο επιφανής σοφιστής Αίλιος Αριστείδης.
Το βιβλίο Οι Αρχές και η Άσκηση της Αφηγηματικής Ιατρικής εξαιρετική τροφή για συνειρμούς, σκέψεις και γόνιμο διάλογο. Απευθύνεται σε σημαντικά ευρύτερο κοινό από εκείνο στο οποίο παραδοσιακά απευθύνεται μια πανεπιστημιακή έκδοση. Μπορεί να διαβαστεί και απευθύνεται σε οποιονδήποτε έχει σχέση με το σώμα τους ή διερωτάται για το πώς σχετίζεται ο εαυτός με το σώμα και με τους άλλους.
