Σήμερα, η Επιτροπή προτείνει για πρώτη φορά μέτρα για την πρόληψη της ρύπανσης από μικροπλαστικά από την ακούσια απελευθέρωση πλαστικών συσσωματωμάτων. Επί του παρόντος, περίπου 52 έως 184 χιλιάδες τόνοι συσσωματωμάτων απελευθερώνονται ετησίως στο περιβάλλον λόγω κακής διαχείρισης σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. Η σημερινή πρόταση έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι όλοι οι φορείς εκμετάλλευσης που χειρίζονται συσσωματώματα στην ΕΕ λαμβάνουν τα αναγκαία προληπτικά μέτρα. Αυτό αναμένεται να μειώσει την έκλυση συσσωματωμάτων έως και κατά 74 %, οδηγώντας σε καθαρότερα οικοσυστήματα, συμβάλλοντας σε ποταμούς και ωκεανούς χωρίς πλαστική ύλη και μειώνοντας τους δυνητικούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Τα κοινά μέτρα σε επίπεδο ΕΕ θα συμβάλουν επίσης στην εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τους φορείς εκμετάλλευσης.
Αντιμετώπιση των απωλειών συσσωματωμάτων που μπορούν να προληφθούν
Τα πλαστικά σφαιρίδια είναι μία από τις μεγαλύτερες πηγές ακούσιας ρύπανσης από μικροπλαστικά. Η Επιτροπή προτείνει σήμερα οι φορείς εκμετάλλευσης να ενεργούν με την ακόλουθη σειρά προτεραιότητας: πρόληψη για την αποφυγή τυχόν διαρροών συσσωματωμάτων· συγκράτηση των διεσπαρμένων συσσωματωμάτων, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον· και, ως τελική επιλογή, καθαρισμός μετά από διαρροή ή απώλεια.
Η σημερινή πρόταση περιλαμβάνει τα εξής:
- Βέλτιστες πρακτικές χειρισμού για τους φορείς εκμετάλλευσης: ανάλογα με το μέγεθος της εγκατάστασης ή της δραστηριότητας μεταφοράς, οι φορείς εκμετάλλευσης θα πρέπει να τηρούν ορισμένες βέλτιστες πρακτικές χειρισμού. Τα μέτρα αυτά έχουν ήδη εφαρμοστεί από πρωτοπόρους.
- Υποχρεωτική πιστοποίηση και υπεύθυνες δηλώσεις: Για να βοηθηθούν οι εθνικές αρμόδιες αρχές στην επαλήθευση της συμμόρφωσης, οι μεγαλύτεροι φορείς εκμετάλλευσης θα πρέπει να λαμβάνουν πιστοποιητικό που θα εκδίδεται από ανεξάρτητο τρίτο μέρος, ενώ οι μικρότερες εταιρείες θα πρέπει να υποβάλλουν υπεύθυνες δηλώσεις για τη συμμόρφωσή τους.
- Εναρμονισμένη μεθοδολογία για την εκτίμηση των ζημιών: για να βοηθηθούν οι φορείς εκμετάλλευσης να παρακολουθούν τις απώλειες τους και να αντιμετωπίσουν ορισμένα από τα εναπομένοντα κενά δεδομένων, οι οργανισμοί τυποποίησης θα αναπτύξουν εναρμονισμένη μεθοδολογία. Θα πρέπει επίσης να αυξήσει τη λογοδοσία αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις επιπτώσεις των διαφόρων πρακτικών στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.
- Ηπιότερες απαιτήσεις για τις ΜΜΕ: δεδομένου ότι η αλυσίδα εφοδιασμού συσσωματωμάτων έχει μεγάλο μερίδιο ΜΜΕ, θα ισχύουν λιγότερο αυστηρές απαιτήσεις ιδίως για τις πολύ μικρές και τις μικρές επιχειρήσεις.
Επόμενα βήματα
Η πρόταση της Επιτροπής για κανονισμό σχετικά με την πρόληψη των απωλειών συσσωματωμάτων θα συζητηθεί τώρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Όλοι οι οικονομικοί φορείς, τόσο εντός όσο και εκτός ΕΕ, θα πρέπει να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις που ορίζονται στον παρόντα κανονισμό εντός 18 μηνών από την έναρξη ισχύος του.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να εργάζεται για τη μείωση της ρύπανσης από μικροπλαστικά, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της εφαρμογής της υφιστάμενης και της επικείμενης νομοθεσίας για τα προϊόντα και τα απόβλητα και αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο στις παγκόσμιες προσπάθειες για τον τερματισμό της ρύπανσης από πλαστικά.
Ιστορικό
Τα μικροπλαστικά είναι ανθεκτικά, πολύ ευκίνητα και είναι δύσκολο να απομακρυνθούν από τη φύση. Απαντώνται σε ολόκληρο τον κόσμο, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, καθώς και στο ανθρώπινο σώμα. Οι κίνδυνοι που συνδέονται με τα υψηλά επίπεδα έκθεσης του ανθρώπου αποτελούν πηγή σοβαρής ανησυχίας. Πλαστικά συσσωματώματα βρίσκονται στα ύδατα και στο έδαφος, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών εκτάσεων, και βλάπτουν τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα. Τα συσσωματώματα είναι γνωστό ότι καταναλώνονται από μια σειρά θαλάσσιων και παράκτιων ειδών, όπως οι θαλάσσιες χελώνες, τα θαλάσσια πτηνά και τα οστρακοειδή, και, μετά την κατάποση, μπορούν να προκαλέσουν σωματική βλάβη ή θάνατο.
Η ανάγκη αντιμετώπισης της αυξανόμενης παρουσίας μικροπλαστικών στο περιβάλλον προσδιορίστηκε στη στρατηγική της ΕΕ για τις πλαστικές ύλες, στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία και στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση.
Η προσέγγιση για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι τριπλή:
- μείωση της ρύπανσης που προκαλείται από πλαστικά προϊόντα (καθώς αυτά διασπώνται σε μικροπλαστικά μία φορά στο περιβάλλον)·
- περιορισμός της χρήσης μικροπλαστικών που προστίθενται σκόπιμα σε προϊόντα· και
- μείωση των ακούσιων εκλύσεων μικροπλαστικών.
Μαζί με τους περιορισμούς για τη σκόπιμη προσθήκη μικροπλαστικών που εγκρίθηκαν στις 25 Σεπτεμβρίου 2023, οι κανόνες που εγκρίθηκαν σήμερα είναι τα πρώτα μέσα της ΕΕ που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από μικροπλαστικά στην πηγή και συμβάλλουν στον στόχο της μείωσης των εκλύσεων μικροπλαστικών στο περιβάλλον κατά 30 % έως το 2030, ο οποίος θεσπίστηκε με το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση.
Η Επιτροπή παρουσιάζει επίσης ένα φυλλάδιο σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση της ρύπανσης από μικροπλαστικά στην ΕΕ, στο οποίο συνοψίζονται οι εξελίξεις στην πολιτική, την έρευνα, την καινοτομία και τις επενδύσεις της ΕΕ.
