Την Δευτέρα 15 Απριλίου 2024 πραγματοποιήθηκε σεμινάριο για τα στελέχη της Διοίκησης και ενημέρωση του κοινού με θέμα: «Περιβαλλοντική Ευθύνη και Αποκατάσταση Περιβαλλοντικής Ζημιάς: Προώθηση Οικονομικών Εργαλείων για την Ευθύνη στο Περιβάλλον», στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE PROFILE.
Το Σεμινάριο έλαβε χώρα στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, στο Ηράκλειο Κρήτης και είναι το έβδομο μιας σειράς εξειδικευμένων μονοήμερων σεμιναρίων που πραγματοποιήθηκαν σε κάθε μία από τις αποκεντρωμένες διοικήσεις της χώρας ως μέρος των δράσεων επικοινωνίας του προγράμματος «LIFE PROmote Financial Instruments for Liability on Environment- LIFE PROFILE». Το πρόγραμμα υλοποιείται από το ΥΠΕΝ / Συντονιστικό Γραφείο Αποκατάστασης (συντονιστής δικαιούχος) στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE. Συνδικαιούχοι σε αυτό είναι το Πράσινο Ταμείο, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), το Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού – Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, η Γρύφων Περιβαλλοντική Συμβουλευτική και η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος (ΕΑΕΕ). Την διιοργάνωση των σεμιναρίων και των δράσεων διάχυσης προς τους πολίτες και δημοσιότητας ανέλαβε o μκο ECOCITY.
Ζητήματα που συζητήθηκαν
Τα βασικά ζητήματα που συζητήθηκαν αφορούσαν τον βαθμό υιοθέτησης της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη που θέτει σε εφαρμογή την αρχή του Συντάγματος της Ε.Ε. «Ο ρυπαίνων πληρώνει», τον βαθμό συμμόρφωσης των επιχειρήσεων στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις καθώς και τον ρόλο της δημόσιας αρχής στις περιπτώσεις που ο «ρυπαίνων» δεν αναλαμβάνει την ευθύνη του. Επίσης, συζητήθηκε η δυνατότητα θέσπισης κατάλληλων χρηματοοικονομικών και άλλων εργαλείων από την αρμόδια αρχή και κατά πόσο αυτά αποδίδουν, ενώ ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην αξιοποίηση των κριτηρίων ESG από τις επιχειρήσεις με παράλληλους ελέγχους αξιολόγησης κινδύνου και τον αντίκτυπο τους στην αγορά.
Επιπροσθέτως, επισημάνθηκαν οι δυσκολίες που υπάρχουν στην εφαρμογή της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη καθώς και η δυνατότητα που δίνεται σε φυσικά και νομικά πρόσωπα να διεκδικήσουν έννομο συμφέρον καταγγέλλοντας περιβαλλοντική ζημία.
Ζητήματα που εντοπίστηκαν
Κατά την ανοικτή συζήτηση με τους εκπροσώπους των τοπικών φορέων αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων προτάσεις για την αποφυγή πρόκλησης περιβαλλοντικών ζημιών αλλά και την ανάπτυξη κατάλληλων μέτρων αποκατάστασης. Παράλληλα, αναδείχθηκε η ανάγκη για συντονισμό των αρμόδιων υπηρεσιών για την ενδυνάμωση της εφαρμογής της οδηγίας με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη και στην περιβαλλοντική συμμόρφωση των επιχειρήσεων αλλά και θέσπιση ικανών κινήτρων.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας των φορέων και υπηρεσιών κρίσιμο είναι το ζήτημα του τρόπου αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής ζημιάς όταν αυτή προέρχεται από άγνωστες επιχειρήσεις ή όταν δεν είναι δυνατό να εντοπιστεί ο ρυπαντής με τρόπο ώστε να μην επιβαρύνεται οικονομικά ο φορολογούμενος πολίτης.
Το ισχύον πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης και οι πελατειακές εξαρτήσεις αναδείχτηκαν σαν το πλέον σημαντικό εμπόδιο αφενός στους περιβαλλοντικούς ελέγχους ή στην επιβολή του μέτρου ανάκλησης αδειών λειτουργίας επιχειρήσεων ή ακόμη και των περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων (ΑΕΠΟ) των επιχειρήσεων που ρυπαίνουν και δεν συμμορφώνονται, και αφετέρου στην ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων που αφορούν στο περιβάλλον. Άλλο σημαντικό εμπόδιο στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής ευθύνης αποτελεί η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων, η συχνή αλλαγή των σχετικών διατάξεων που αφορούν στους περιβαλλοντικούς ελέγχους και η υποστελέχωση των ελεγκτικών υπηρεσιών.
Από τα θετικά σημεία που τονίστηκαν είναι το γεγονός ότι μετά από την ενημέρωση του εισαγγελέα (διαβίβαση φακέλου) γίνεται συχνά εντοπισμός των υπαιτίων μέσω της εισαγγελικής έρευνας, όπου τότε επιβάλλονται και οι σχετικές κυρώσεις αλλά και το καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης.
Η αυστηροποίηση των ποινών στην οποία εστιάζει η Πολιτεία ενδέχεται να αποτρέψει τους παραβάτες. Το πιο ουσιαστικό πάντως είναι να υπάρξουν παράλληλα και κίνητρα για όσους συμμορφώνονται αλλά και μέτρα που θα αποτρέψουν τους παραβάτες ενώ το κράτος θα πρέπει να δίνει το καλό παράδειγμα και να λειτουργεί σύννομα ώστε να μην αποθαρρύνεται ο πολίτης.
Προτάσεις που διατυπώθηκαν
Κατατέθηκαν σημαντικές προτάσεις όπως, η ανάγκη επιτάχυνσης της ολοκλήρωσης των διαδικασιών ελέγχου, η αποδέσμευση των υπηρεσιών από τους αιρετούς / αυτονόμηση, η κωδικοποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, η ολοκλήρωση της καταγραφής των προστατευόμενων ειδών, ο σαφής καθορισμός αρμοδιοτήτων αλλά και ως προς το είδος της καταγγελίας (αμιγώς περιβαλλοντικές ή αστικού δικαίου).
Εξέχουσας σημασίας είναι η καλύτερη δυνατή τεκμηρίωση και στοιχειοθέτηση τόσο των περιβαλλοντικών παραβάσεων για τα δικαστήρια, όσο και της περιβαλλοντικής ζημιάς.
Στις εργασίες του σεμιναρίου συμμετείχαν ενεργά πρποσωπικότητες της διοίκησης.
Ο Αντιπεριφερειάρχης Περιβάλλοντος Κρήτης επεσήμανε την αναγκαιότητα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σε θέματα του περιβάλλοντος. «Η ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον και την προστασία του βαρύνει τους πάντες, όλους μας, κράτος και πολίτες. Πρέπει όλοι μας να κατανοήσουμε ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι η πρώτη προτεραιότητα, είναι εκεί που ζούμε και αυτό που θα παραδώσουμε στα παιδιά μας» είπε ο κ. Νίκος Ξυλούρης. Ενώ ο Γενικός Διευθυντής Βιώσιμης Ανάπτυξης Μαρίνος Κριτσωτάκης και η Διευθύντρια της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης Άννα Καγιαμπάκη, τόνισαν το πλήθος των πιέσεων που δέχεται σήμερα το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης και επεσήμαναν το σημαντικό θέμα της υποστελέχωσης των υπηρεσιών και της ανεπάρκειας πόρων, δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι κάθε χρόνο η Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας καλείται να πραγματοποιήσει άνω των 400 επί τόπου περιβαλλοντικών ελέγχων.
Το Πρόγραμμα LIFE PROFILE θα συμβάλλει σημαντικά στην αποτίμηση της περιβαλλοντικής ζημιάς, τόσο ως προς τις μεταβολές στο έδαφος, στα νερά και στην βιοποικιλότητα, όσο και ως προς την οικονομική αποτίμηση.
