Με κυρίαρχο μήνυμα: «Αώος χωρίς φραγμούς: Ενώνουμε δυνάμεις για το πρώτο Διασυνοριακό Πάρκο ελεύθερου ποταμού στην Ευρώπη, Αώος/Vjosa», η επιστημονική εβδομάδα στον Σαραντάπορο, παραπόταμο του Αώου -γνωστή και ως Sarantaporos Science Week-, ξεκινά την Παρασκευή 28 Ιουνίου με στόχο την ανάδειξη της περιβαλλοντικής αξίας του ποταμού και την ενίσχυση των προσπαθειών για την ουσιαστική προστασία και διατήρησή του.
Ακολουθώντας τα παραδείγματα προηγούμενων επιστημονικών εβδομάδων που έχουν διοργανωθεί στο πλαίσιο της εκστρατείας «Σώζοντας τη Μπλε Καρδιά της Ευρώπης» (Save the Blue Heart of Europe), όπως αυτής στον ποταμό Neretva της Βοσνίας Ερζεγοβίνης και της πρόσφατης στο Δέλτα της Vjosa, το Sarantaporos Science Week διοργανώνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Περισσότεροι από 60 Έλληνες, Αλβανοί και άλλοι Ευρωπαίοι εθελοντές επιστήμονες από συνολικά 7 χώρες, 17 πανεπιστήμια και 5 ερευνητικά κέντρα -ιχθυολόγοι, υδρολόγοι, ορνιθολόγοι, εντομολόγοι, επιστήμονες που ασχολούνται με την υπόγεια ζωή κ.ά.- θα συνεργαστούν συλλέγοντας νέα δεδομένα για τη βιοποικιλότητα και τις φυσικές διεργασίες του Σαραντάπορου και των ρεμάτων του, ενός ελάχιστα μελετημένου τμήματος της λεκάνης απορροής του ποταμού Αώου αλλά και της Ελλάδας, με απώτερο σκοπό την ολοκληρωμένη θεσμική προστασία του.
Η επιλογή του Σαραντάπορου δεν είναι τυχαία. Τον Νοέμβριο του 2023, το τελευταίο απροστάτευτο τμήμα του ποταμού Αώου, που συμπίπτει με τη λεκάνη απορροής του Σαραντάπορου, χαρακτηρίστηκε ως Προστατευόμενος Φυσικός Σχηματισμός και Προστατευόμενο Τοπίο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Εντούτοις, μέχρι και σήμερα, οι όροι και περιορισμοί που συνδέονται με τον εν λόγω χαρακτηρισμό παραμένουν απροσδιόριστοι και η περιοχή του Σαραντάπορου εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές απειλές, με κύρια τη σχεδιαζόμενη εγκατάσταση περίπου 30 μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών (από τους σχεδόν 50 που σχεδιάζονται σε όλη τη λεκάνη απορροής του Αώου). Τα έργα αυτά θα υποβαθμίσουν την οικολογική ακεραιότητα του ποταμού, προκαλώντας μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα της περιοχής, καθώς και σοβαρές αλλοιώσεις στην υδρομορφολογία του ποταμού, επηρεάζοντας και τις δύο πλευρές των συνόρων.
Η αναβάθμιση της προστασίας ολόκληρης της λεκάνης απορροής του Αώου (συμπεριλαμβανομένων των παραποτάμων και ρεμάτων του), σε Εθνικό Πάρκο, μέσω της επέκτασης των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έως τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας, θα δημιουργούσε το αναγκαίο πλαίσιο για να θεσπιστεί το πρώτο Διασυνοριακό Πάρκο Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη, Αώου/Vjosa.
Προς αυτή την κατεύθυνση, το Sarantaporos Science Week αποτελεί μια κρίσιμη διεθνή πολυεπιστημονική πρωτοβουλία για την ανάδειξη, διαφύλαξη και θεσμική θωράκιση ενός μοναδικού ποτάμιου οικοσυστήματος: του Αώου/Vjosa, του τελευταίου μεγάλου ποταμού ελεύθερης ροής στην Ευρώπη.
Το Sarantaporos Science Week διοργανώνεται από το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) σε συνεργασία με τη Euronatur, τη RiverWatch και την EcoAlbania, στο πλαίσιο της εκστρατείας Save the Blue Heart of Europe, με την υποστήριξη του Δήμου Κόνιτσας και του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).
Υλοποιείται με χρηματοδότηση από το Prespa Ohrid Nature Trust (PONT), την Patagonia, το Austrian Development Agency μέσω του έργου “ESPID4Vjosa”, το Manfred-Hermsen-Stiftung, το EU LIFE και τη Wetlands International Europe.
