Η νέα έκθεση “Rivers2Restore” που παρουσίασε χθες 2 Ιουλίου, το Γραφείο Ευρωπαϊκής Πολιτικής του WWF, αποτελεί την πρώτη συνολική προσπάθεια να καταδειχθεί η άμεση ανάγκη για αποκατάσταση των ποταμών στην Ευρώπη, λίγες μάλιστα ημέρες μετά την υιοθέτηση του νέου κανονισμού για την αποκατάσταση της φύσης από το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ.
Απώτερος στόχος των σημαντικών παρεμβάσεων που προτείνει η έκθεση αποτελεί ο περιορισμός των επιπτώσεων των κλιματικών καταστροφών, όπως οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, αλλά και άλλων περιβαλλοντικών κινδύνων, όπως η ρύπανση και η υποβάθμιση των υπόγειων υδροφορέων, με παράλληλη ενίσχυση της βιοποικιλότητας.
Η έκθεση παρουσιάζει συγκεκριμένες προτάσεις αποκατάστασης σε 11 σημαντικούς ποταμούς από την Αυστρία, τη Φινλανδία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Λετονία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και την Ισπανία, με βάση τις αρχές των λύσεων που βασίζονται στη φύση (Nature-based Solutions). Η υλοποίηση αυτών των προτάσεων θα σημαίνει τη δημιουργία ενός δικτύου 2.200 χιλιομέτρων ποταμών που έχουν αποκατασταθεί, συμβάλλοντας έτσι, σημαντικά στην επίτευξη των στόχων που θέτει ο νέος κανονισμός σχετικά με την αποκατάσταση της ελεύθερης ροής σε τουλάχιστον 25.000 χιλιόμετρα ποταμών της Ευρώπης έως το 2030. Ο νόμος αυτός επηρεάζει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, μιας και εντός 2 ετών κάθε κράτος μέλος οφείλει να διαμορφώσει ένα εθνικό σχέδιο αποκατάστασης το οποίο θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις.
Η περίπτωση του ποταμού Καλέντζη
Ο Καλέντζης ποταμός που, μαζί με τον παραπόταμό του Καράμπαλη, διατρέχει τον κάμπο της Καρδίτσας, αποτελεί ένα από τα 11 ευρωπαϊκά ποτάμια που περιλαμβάνονται στην έκθεση “Rivers2Restore”. Οι διαχρονικές μεταβολές που έχουν υποστεί τα δύο αυτά ποτάμια σε μήκος 40 χιλιομέτρων, έχουν μετατρέψει τα φυσικά οικοσυστήματα του παρελθόντος σε ανοιχτά κανάλια μεταφοράς νερού, συμβάλλοντας ελάχιστα στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των πολύτιμων οικοσυστημικών υπηρεσιών. Παράλληλα, διαχρονικές παρεμβάσεις όπως η κατασκευή αναχωμάτων, η αποκοπή των ποταμών από τα πλημμυρικά πεδία, η ευθυγράμμισή τους, έχουν συμβάλει στις μεγάλες καταστροφές από τις πλημμύρες, τόσο τον Σεπτέμβριο του 2020 (φαινόμενο “Ιανός”), όσο και στις πρόσφατες καταστροφές από τα φαινόμενα “Ντάνιελ” και “Ηλίας” (Σεπτέμβριος 2023).
Οι προτάσεις για τον Καλέντζη στην έκθεση “Rivers2Restore” περιλαμβάνουν τη μετακίνηση των αναχωμάτων που σήμερα περιορίζουν το ποτάμι στα 30-40 μέτρα πλάτος, σε μεγαλύτερη απόσταση από την κοίτη, δημιουργώντας έτσι, ένα φυσικό οικοσύστημα πλάτους 250 μέτρων και μήκους 40 χιλιομέτρων ώστε να εκτονώνονται τα πλημμυρικά φαινόμενα. Κατά μήκος του ποταμού προτείνεται η ανάπτυξη ενός παρόχθιου δάσους που θα συγκρατεί τη διάβρωση, βελτιώνοντας έτσι τη βιοποικιλότητα και παρέχοντας ένα υγιή πόλο έλξης για τους κατοίκους της περιοχής. Οι προτάσεις επίσης, περιλαμβάνουν τη σύνδεση του ποταμού με συγκεκριμένες αγροτικές περιοχές, οι οποίες σε έντονες πλημμύρες θα μπορούν να απορροφήσουν την ένταση των φαινομένων. Αυτά τα ελεγχόμενα πλημμυρικά πεδία θα πρέπει να σχεδιαστούν μέσα από μια κοινωνική ζύμωση και να επιφέρουν οφέλη τόσο στους βασικούς χρήστες αυτών των περιοχών – τους αγρότες – όσο και στους πολίτες που βιώνουν τις επιπτώσεις των πλημμυρικών φαινομένων.
Όλες οι παραπάνω προτάσεις, μαζί με τη δημιουργία μικρών ορεινών φραγμών ανάσχεσης, έχουν τελικά, ως στόχο την επαναδημιουργία ενός τοπίου που θα λειτουργεί ως σφουγγάρι, απορροφώντας το πλεονάζον νερό και βελτιώνοντας την κατάσταση των υπόγειων υδροφορέων, κάνοντας έτσι την περιοχή πιο ανθεκτική σε κλιματικά φαινόμενα πλημμυρών και ξηρασίας.
«Στο πλαίσιο της έκθεσης Rivers2Restore, επιδίωξή μας είναι η προτεινόμενη αποκατάσταση του Καλέντζη να αποτελέσει παράδειγμα για άλλους ποταμούς της χώρας και να ενταχθεί στο επικείμενο εθνικό σχέδιο αποκατάστασης της φύσης», δηλώνει ο Θάνος Γιαννακάκης, συντονιστής δράσεων για λύσεις από τη φύση του WWF Ελλάς. «Η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τα κράτη μέλη και να θέσει το ζήτημα της αποκατάστασης των ποταμών και των φυσικών οικοσυστημάτων σε προτεραιότητα, μέσω ενδεχομένως της δημιουργίας ενός σχετικού fund (nature restoration fund)».
