Η επόμενη μέρα μετά την ψήφιση από τη Βουλή του πρώτου εθνικού κλιματικού νόμου απαιτεί συντονισμό και συμπαγή πορεία του συνόλου της ελληνικής οικονομίας προς την πράσινη μετάβαση και την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας.
Μέσω της έκθεσης «Επενδυτικό κενό προς την κλιματική ουδετερότητα», την οποία παρουσιάζει σήμερα η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς, εντοπίζονται σημαντικά κενά στις εθνικές οικονομικές πολιτικές, ενώ καταδεικνύονται συγκεκριμένες προτάσεις για μεταρρυθμίσεις στις δημόσιες επενδυτικές και οικονομικές πολιτικές, με στόχο η Ελλάδα να μπορέσει να ανταποκριθεί έγκαιρα και επιτυχημένα στην τεράστια πρόκληση για κλιματική ανθεκτική ανάπτυξη.
Η επίτευξη φιλόδοξων κλιματικών στόχων ευθυγραμμισμένων τουλάχιστον με τον νέο ευρωπαϊκό στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) κατά 55% έως το 2030, προϋποθέτει μια άνευ προηγουμένου κινητοποίηση επενδύσεων για τον μετασχηματισμό κομβικών κλάδων της οικονομίας. Ειδικά στη σημερινή κρίσιμη συγκυρία που προκλήθηκε τον τελευταίο χρόνο με την κρίση του ορυκτού αερίου και κορυφώνεται τους τελευταίους μήνες με τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι ζήτημα ζωής όχι μόνο για τον πλανήτη, αλλά για την οικονομία και την ενεργειακή ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης.
«Η πανδημία, αλλά και η ενεργειακή κρίση, έπληξαν τη χώρα μετά από μια δεκαετία λιτότητας, σε μια εποχή που αγωνιζόταν να ανακτήσει την ταλαιπωρημένη οικονομία και κοινωνία της, προσκολλημένη δυστυχώς στο ίδιο ελαττωματικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης με αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα που μας έφερε στο σημείο που βρισκόμαστε τώρα. Αυτή η μελέτη θέλουμε να αποτελέσει έναυσμα ουσιαστικού δημόσιου διαλόγου για τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται στο πεδίο των εθνικών οικονομικών πολιτικών για την επίτευξη φιλόδοξων κλιματικών στόχων που θα εξασφαλίσουν συνθήκες πραγματικά βιώσιμης ανάπτυξης», δήλωσε ο Δημήτρης Καραβέλλας, διευθυντής του WWF Ελλάς.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, ο προσανατολισμός προς ένα αναπτυξιακό μοντέλο με θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο μπορεί να ανοίξει δρόμους επιχειρηματικής καινοτομίας και εμπλουτισμού της οικονομίας με νέες επενδυτικές ευκαιρίες σε τομείς αιχμής σε αυτή τη μετάβαση. Σημαντικός παράγοντας στη ζωτικά σημαντική πλέον πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα είναι η κοινωνική διάσταση των μέτρων και των πολιτικών που θα τη σηματοδοτήσουν.
Η δημοσίευση της έκθεσης συμπίπτει με την ψήφιση και ανακοίνωση του πρώτου εθνικού κλιματικού νόμου στην Ελλάδα.Ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος 4936/2022 μαζί με το πλέον ξεπερασμένο και υπό αναθεώρηση Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα περιορίζουν τον οικονομικό τους ορίζοντα στην κινητοποίηση ευρωπαϊκών πόρων και σε αποσπασματικές και ασύνδετες μεταξύ τους μεταρρυθμίσεις των εργαλείων εποπτείας και οικονομικής πολιτικής.
Τα κύρια συμπεράσματα της έκθεσης, καθώς και οι βασικές προτάσεις του WWF Ελλάς, αποτυπώνονται ως εξής:
- Σε επίπεδο ΕΕ, απαιτείται περίπου διπλασιασμός του μεριδίου των δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων στο ΑΕΠ έως το 2030: από περίπου 1,5% σε 3,7% του ΑΕΠ, για τις επενδύσεις που σχετίζονται με την απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος. Για την Ελλάδα, η πρόκληση είναι ακόμα μεγαλύτερη, ιδίως επειδή μέχρι σήμερα οι επενδύσεις και οι μέχρι σήμερα χρηματοδοτήσεις μέτρων και πολιτικών προστασίας του περιβάλλοντος βασίζονταν σχεδόν αποκλειστικά σε ευρωπαϊκές αναπτυξιακές ενισχύσεις, ενώ οι εγχώριες επενδυτικές πολιτικές σε μεγάλο βαθμό συνεχίζουν να αγνοούν τα μηνύματα από τις πολιτικές που διαμορφώνονται στο επίπεδο της διεθνούς κοινότητας και της ΕΕ για την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης.
- Μεγάλο μέρος των σχετικών με την πράσινη μετάβαση μέτρων αφορούν χρηματοδοτικές εκκρεμότητες από παρελθόντα έτη. Τα μέχρι στιγμής εγκεκριμένα μέτρα ανέρχονται σε 2,8 δισεκ. ευρώ για την περίοδο 2021-2025, δηλαδή περίπου 1,5% του ΑΕΠ της Ελλάδας για το 2019.
- Η δημιουργία «κλιματικής ασπίδας» (climate proofing) για το σύνολο των οικονομικών και των τομεακών πολιτικών της χώρας πρέπει να αντιμετωπιστεί ως προτεραιότητα. Είναι απαραίτητο το σύνολο των δημόσιων επενδυτικών πολιτικών, είτε αφορούν τις στρατηγικές επενδύσεις είτε τον αναπτυξιακό νόμο να διέπονται και να συμμορφώνονται με σαφώς ορισμένα κριτήρια περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και συμβολής τους στον πράσινο μετασχηματισμό. Μεγάλη πρόκληση είναι η οριζόντια και βασισμένη σε ξεκάθαρα κριτήρια εφαρμογή της αρχής της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης σε όλους τους τομείς της οικονομίας, με έμφαση στον αποκλεισμό κάθε κρατικής ενίσχυσης ή άλλης στήριξης σε επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα.
- Απαραίτητος είναι επίσης ο καθορισμός ελάχιστου ποσοστού κλιματικής επένδυσης ανά εργαλείο και πολιτική, για το σύνολο της Κρατικού προϋπολογισμού. Τέλος, διαχρονικό και κομβικής σημασίας ζητούμενο είναι η διαφανής δημοσιοποίηση δεδομένων για το περιβαλλοντικό αποτέλεσμα και το κλιματικό αποτύπωμα της οικονομίας και ειδικότερα του κάθε εργαλείου οικονομικής πολιτικής, και βεβαίως η βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης με διαδικασίες κοινωνικά συμπεριληπτικού και συμμετοχικού σχεδιασμού και παρακολούθησης.
- Έσοδα από ισχύουσα περιβαλλοντική φορολογία είναι απαραίτητο να διατίθενται με διαφάνεια, ώστε να διαπιστώνεται ότι δεν ‘ανακυκλώνουν’ το κλιματικό τους αποτύπωμα, και να διατίθενται και για την ενίσχυση της κοινωνικά δίκαιης μετάβασης και της αντιμετώπισης ανισοτήτων που μπορεί να επιβαρύνουν ευάλωτες ομάδες ή νοικοκυριά χαμηλότερων εισοδημάτων. Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν για παράδειγμα να περιλαμβάνουν την επιδότηση της πρόσβασης σε μέσα μαζικής μεταφοράς ή την ενισχυμένη στήριξη για παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων και αυτοπαραγωγής από ΑΠΕ σε περιοχές με μεγάλο δείκτη ανεργίας και υψηλό ποσοστό κινδύνου φτώχειας.
- Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα: το χαρτοφυλάκιό της πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τον στόχο της συγκράτησης της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τον 1,5 Cο, με βάση τις κατευθύνσεις της IPCC και στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα.
«Συχνά θεωρούμε δεδομένο ότι τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα πρέπει «να την πληρώσει» η ΕΕ. Ωστόσο, όλες οι εκτιμήσεις καταδεικνύουν ότι οι πόροι της ΕΕ δεν επαρκούν για να καλύψουν τις σημαντικές πρόσθετες επενδυτικές ανάγκες που προκύπτουν από τη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών», τονίζει η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής πολιτικής, WWF Ελλάς. «Η κρίση του αερίου δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολιών: η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι θέμα ζωής και θανάτου για τον πλανήτη, αλλά και κορυφαίο πρόταγμα γεωπολιτικής σταθερότητας και ενεργειακής ασφάλειας. Προς τον σκοπό αυτόν, είναι απαραίτητη η κινητοποίηση του συνόλου των εθνικών οικονομιών».
Η πλήρης έκθεση με τα συμπεράσματα, τις προτάσεις του WWF Ελλάς, αλλά και τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε, είναι διαθέσιμη εδώ.
