Η συμβολαιακή γεωργία κερδίζει συνεχώς έδαφος τα τελευταία χρόνια, τόσο σε εγχώριο όσο και διεθνές επίπεδο Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες τάσεις της σύγχρονης αγροτικής παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο και στη διεθνή ορολογία είναι γνωστή και ως contract farming ή contractual agriculture. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα αναπτύσσεται ραγδαία -παράγοντες της αγοράς κάνουν λόγο ακόμη και για αύξηση 50% των σχετικών συμφωνιών- ενώ πλέον αρχίζει και εδραιώνεται σταδιακά και η συμβολαιακή κτηνοτροφία.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει, μάλιστα, μια έρευνα του Τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ, που παρουσιάστηκε στην Agrotica 2014, βάσει της οποίας φαίνεται ότι ήδη ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 13,7% των Ελλήνων γεωργών έχει υιοθετήσει τη συμβολαιακή γεωργία. Στη συγκεκριμένη έρευνα φαίνεται ότι υπάρχει και ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 24,8%, που ενδιαφέρεται να προβεί σε κάποια μορφή συμβολαιακής γεωργίας στο μέλλον.
Οι στόχοι
Αυτές οι δυο πρακτικές έχουν διττό στόχο. Από τη μια πλευρά, να καλύψουν την ανάγκη των παραγωγών (αγροτών και κτηνοτρόφων) να διασφαλίζουν ένα εγγυημένο εισόδημα και από την άλλη να απαντήσουν στην επιθυμία των αγροτικών βιομηχανιών να έχουν εγγυημένη πρόσβαση σε προϊόντα διασφαλισμένης ποιότητας και ποσότητας.
Πρόκειται, λοιπόν, για μια συμφωνία μεταξύ δύο συμβαλλόμενων μερών, σκοπός της οποίας είναι η παραγωγή αγροτικών προϊόντων δεδομένης ποσότητας και ποιότητας από τον έναν συμβαλλόμενο (τους αγρότες/κτηνοτρόφους)) και η πώληση αυτών σε μια προκαθορισμένη τιμή στον έτερο συμβαλλόμενο. Συμβαλλόμενοι μπορεί να είναι μεμονωμένοι αγρότες ή αγροτικοί συνεταιρισμοί, από την πλευρά της παραγωγής, και κρατικοί φορείς ή ιδιωτικοί οργανισμοί και επιχειρήσεις, από την άλλη πλευρά.
Τα οφέλη
Σύμφωνα με τους εμπλεκόμενους, ο θεσμός της συμβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας μπορεί να επιφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα και για τις δύο πλευρές. Ακολουθώντας αυτές τις πρακτικές οι αγρότες/κτηνοτρόφοι διασφαλίζουν πως η παραγωγή τους θα απορροφηθεί, σε προσυμφωνημένη τιμή και η αμοιβή τους θα καταβληθεί σε συγκεκριμένο χρόνο. Παράλληλα, εξασφαλίζουν πιστώσεις για την αγορά των απαραίτητων εφοδίων, καυσίμων και άλλων απαραίτητων για την καλλιέργεια ή κτηνοτροφική μονάδα τους, μειώνοντας σημαντικά το κόστος παραγωγής τους.
Έχοντας, λοιπόν, εξασφαλίσει αυτές τις βασικές προϋποθέσεις, μπορούν να προχωρήσουν σε έναν σχετικά μακροχρόνιο σχεδιασμό. Μια έννοια που ήταν άγνωστη μέχρι πρότινος σε όσους ασχολούνται επαγγελματικά με τον αγροτικό τομέα.
Οφέλη υπάρχουν και για όσους βρίσκονται στην άλλη πλευρά: τους αγοραστές των αγροτικών προϊόντων. Πιο συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις που επενδύουν σε αυτές τις πρακτικές εξασφαλίζουν πρόσβαση σε προϊόντα πιστοποιημένης ποιότητας, έχοντας λόγο στην όλη διαδικασία που ακολουθείται, ενώ παράλληλα αποκτούν τη δυνατότητα ενός σωστότερου προγραμματισμού της παραγωγής τους.
Οι τράπεζες
Όταν στη σύμβαση παρεμβάλλεται και ένας ενδιάμεσος χρηματοδοτικός φορέας (τράπεζα) οι επιχειρήσεις αποκτούν δυνατότητα επιπρόσθετης ρευστότητας. Η Τράπεζα Πειραιώς αποτελεί ίσως το φορέα με την πιο έντονη δραστηριοποίηση στο κομμάτι της συμβολαιακής γεωργίας-κτηνοτροφίας. Μάλιστα, η συμβολή της τράπεζας στον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας μέσω του Προγράμματος Συμβολαιακής Γεωργίας – Κτηνοτροφίας υπήρξε καθοριστική για την ένταξή της στον διεθνή δείκτη αξιολόγησης εταιρικής αειφορίας, DowJones Sustainability Index Emerging Markets. Παράλληλα, και η Αlpha Bank με τα Ευέλικτα Προγράμματα Συμβολαιακής Επιχειρηματικότητας, στηρίζει τον πρωτογενή τομέα, καλύπτοντας όλη την αλυσίδα από την παραγωγή, τη μεταποίηση έως και την εξαγωγή των αγροτικών προϊόντων, ενώ η Εθνική Τράπεζα έχει διαμορφώσει ειδικό πρόγραμμα χρηματοδότησης για τη στήριξη και τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού-συναλλακτικού κυκλώματος της Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας. Σύμφωνα με τους ανθρώπους της Εθνικής Τράπεζας, στο πρόγραμμα αυτό έχουν ενταχθεί περισσότεροι από 1.000 παραγωγοί και υλοποιείται σε συνεργασία με πελάτες της, μεγάλες εμπορικές και μεταποιητικές επιχειρήσεις με εξαγωγικό προσανατολισμό. Αφορά τη δυνατότητα χρηματοδότησης των παραγωγών-προμηθευτών τους για την κάλυψη του κόστους παραγωγής των προϊόντων τους εντός της καλλιεργητικής / παραγωγικής περιόδου.
Οι πρωτοπόρες επιχειρήσεις
Τα παραδείγματα επιχειρήσεων που ακολουθούν τις πρακτικές της συμβολαιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας είναι αρκετά και σημαντικά.
Η Μύλοι Λούλη, από το 2013 υλοποιεί το δικό της πρόγραμμα συμβολαιακής γεωργίας, μέσω του οποίου φροντίζει τη διασφάλιση των χρημάτων της παραγωγής του και την προσφορά γνώσης στους παραγωγούς για τη βελτίωση της ποιότητας των σιτηρών αλλά και τη χρήση ειδικών σπόρων για την παραγωγή ειδικών τύπων όπως τα βιολογικά και τα αρχαία δίκκοκα σιτηρά (ΖΗΝ). Από την αρχή του προγράμματος, το 2013, μέχρι σήμερα έχουν συμμετάσχει 273 παραγωγοί και έχουν καλλιεργηθεί 20.000 στρέμματα.
Η Ελαΐς-Unilever Hellas στηρίζει σταθερά 100 Έλληνες παραγωγούς στη Γαστούνη Ηλείας με το πρωτοποριακό πρόγραμμα συμβολαιακής γεωργίας του Pummaro, το οποίο συνδυάζει και το συμβολαιακό και το αειφόρο μοντέλο Γεωργίας. Μέσα από το πρόγραμμα, η Unilever συμβάλλει στη στήριξη σταθερού εισοδήματος για τους καλλιεργητές, αγοράζοντας κάθε χρόνο όλη τη σοδειά τους, η οποία απορροφάται στην εγχώρια παραγωγή των τοματικών προϊόντων Pummaro, ενώ το 50% περίπου της σοδειάς, χάρη και στην ανώτερη ποιότητά του, εξάγεται για τις ανάγκες παραγωγής των προϊόντων Knorr σε άλλες αγορές της Unilever στην Ευρώπη.
Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία «τρέχει» Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού, μέσω του οποίου και οι 12 μπίρες που παράγει η εταιρεία στην Ελλάδα είναι οι πρώτες και μοναδικές μπίρες της αγοράς που περιέχουν 100% ελληνικό κριθάρι. Ξεκίνησε το 2008 και συμμετέχουν πάνω από 3.010 Έλληνες παραγωγοί, που καλλιεργούν κριθάρι σε εκτάσεις 235.000 στρεμμάτων σε 23 νομούς της χώρας και έχουν συνολικά παραγάγει 200.886 τόνους υψηλής ποιότητας βυνοποιήσιμου κριθαριού. Το πρόγραμμα ξεπερνά σε αξία τα 40 εκατομμύρια ευρώ και έχει δημιουργήσει 830 νέες θέσεις εργασίας στον αγροτικό τομέα.
Πρωτοπόρος στον τομέα είναι και η Mπάρμπα Στάθης της Vivartia, που εφαρμόζει ένα σύστημα ολοκληρωμένης αγροτικής διαχείρισης. Με πάνω από 30.000 στρέμματα συνολικής καλλιέργειας και περισσότερους από 1.300 συνεργαζόμενους Έλληνες αγρότες-παραγωγούς που συνεχώς αυξάνονται, δεσμεύεται σε μακροπρόθεσμη επένδυση στον Έλληνα αγρότη και την ελληνική γη, εφαρμόζοντας τις αρχές της Ολοκληρωμένης Αγροτικής Διαχείρισης, δηλαδή τεκμηριωμένα βήματα από τη σπορά έως τη συγκομιδή.
Η Κορρές επενδύει στην ανάδειξη και αξιοποίηση των ελληνικών βοτάνων από την αρχή της πορείας της. Σε συνεργασία με τη Γεωπονική Σχολή εντόπισε τις καταλληλότερες περιοχές για τη βιολογική καλλιέργεια επιλεγμένων βοτάνων και σε αυτές συνεργάζεται, υπό όρους συμβολαιακής γεωργίας, με βιοκαλλιεργητές, αγροτικούς συνεταιρισμούς, εκπαιδευτικά και κοινωνικά ιδρύματα, παρέχοντας εκπαίδευση και τεχνική υποστήριξη και εξασφαλίζοντας τελικό προϊόν υψηλών προδιαγραφών. Τα βιολογικά αυτά βότανα εκχυλίζονται στην πρότυπη Μονάδα Εκχυλίσεως Κορρές, για να εμπλουτίσουν τις καινοτομικές καλλυντικές φόρμουλες της μάρκας. Το δίκτυο ηθικών συνεργασιών της Κορρές στηρίζει περίπου 5.000 οικογένειες.
Η ΔΕΛΤΑ πρόσφατα ξεκίνησε συνεργασία με την Πειραιώς και στο σχετικό πρόγραμμα εντάσσονται γαλακτοπαραγωγοί από όλο το δίκτυό της, που αποτελεί το πιο εκτεταμένο και διευρυμένο δίκτυο συλλογής γάλακτος στην Ελλάδα. Συνολικά, η ΔΕΛΤΑ συνεργάστηκε, κατά το προηγούμενο έτος, με 1.800 περίπου επιλεγμένους παραγωγούς γάλακτος, από τη Θράκη μέχρι την Πελοπόννησο, και συνέλεξε περισσότερο από 160.000 τόνους ελληνικού αγελαδινού γάλακτος.
Ειδικής μνείας αξίζει η προσπάθεια της McCain να δημιουργήσει ένα μοναδικό ελληνικό κοινωνικό προϊόν στην κατηγορία φρέσκων λαχανικών, τις εκλεκτές φρέσκες πατάτες με την ονομασία «Καρπός φροντίδας». Στο χωριό Νότια στο Νομό Πέλλας, η McCain υποστηρίζει 25 καλλιεργητές, φροντίζοντας να έχουν τους ποιοτικότερους, πιστοποιημένους σπόρους, τις καλύτερες υποδομές, υψηλή τεχνογνωσία, οικονομική ρευστότητα αλλά και εκπαίδευση σε ορθές καλλιεργητικές πρακτικές, με το τελικό προϊόν να προορίζεται να διατεθεί από τα καταστήματα ΑΒ Βασιλόπουλος.
Αναδημοσίευση από το Τεύχος 52 του CSR Review.
