Η πλαστική ρύπανση απειλεί τις θάλασσες, τα είδη και τον άνθρωπο. Είναι τόσο μεγάλο το πρόβλημα που αν δεν δράσουμε άμεσα, εκτιμάται ότι έως το 2050 θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά στη θάλασσα απ’ ό,τι ψάρια.[1]
Στο πλαίσιο αυτό, το WWF Ελλάς δημιούργησε μια ιστοσελίδα (https://www.wwf.gr/lifestyle/plastic) αφιερωμένη στη ρύπανση του περιβάλλοντος από τα πλαστικά απορρίμματα, καθώς και τέσσερα νέα βίντεο που «αποκαλύπτουν» ορισμένα από τα κρισιμότερα μυστικά και απειλές της πλαστικής ρύπανσης κι έχουν ως στόχο να κινητοποιήσουν τους πολίτες να αναλάβουν δράση και να μη μένουν θεατές.
1. Ό,τι κάνουμε στη θάλασσα, το βρίσκουμε στο αλάτι
Σχεδόν 11.500 τόνοι πλαστικών καταλήγουν στις ελληνικές θάλασσες κάθε χρόνο, κυρίως εξαιτίας της κακής διαχείρισης των απορριμμάτων. Σήμερα το 90% των θαλασσοπουλιών έχουν κάποιο μικρό κομμάτι πλαστικού στο στομάχι τους (το 1960 το ποσοστό αυτό ήταν 5%), ενώ μια στις δυο θαλάσσιες χελώνες έχουν καταπιεί πλαστικά.[2]
Πρόσφατες έρευνες[3] δείχνουν πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε εκτεθειμένοι στην πλαστική ρύπανση και εκτιμάται πως κατά μέσο όρο κάθε ένας από εμάς καταπίνει 5 γραμμάρια μικροπλαστικών την εβδομάδα (ή αλλιώς ¼ του κιλού ετησίως).
Παρακολουθείστε το σχετικό βίντεο στο: https://www.youtube.com/watch?v=2eQtk4nZCmE
2. Ήρθε το τέλος της πλαστικής σακούλας;
Στην Ελλάδα το μόνο μέτρο που έχει ληφθεί για τον περιορισμό της πλαστικής ρύπανσης είναι η επιβολή τέλους στην πλαστική σακούλα που ανέρχεται στα €0,09 ανά τεμάχιο.
Παρότι ο κόσμος ανταποκρίθηκε και περιόρισε σημαντικά την κατανάλωση πλαστικής σακούλας, οι επιχειρήσεις λιανικής πωλούν πλέον πλαστικές σακούλες μεγαλύτερου πάχους, οι οποίες δεν υπόκεινται στο περιβαλλοντικό τέλος. Αυτό σημαίνει ότι τα έσοδα από το τέλος σχεδόν θα μηδενιστούν κι δεν θα δοθούν πίσω στην κοινωνία.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, μπορεί να ζήσουμε την παγκόσμια πρωτοτυπία: να μειωθεί ο αριθμός των σακουλών που πωλούνται στην αγορά, αλλά να αυξηθεί η ποσότητα πλαστικού που χρησιμοποιείται για την παραγωγή τους, λόγω του μεγαλύτερου βάρους των σακουλών που διακινούνται πλέον στην αγορά.
Παρακολουθείστε το σχετικό βίντεο στο: https://www.youtube.com/watch?v=3OglXsunYHo
3. Tί κρύβει ο κάδος ανακύκλωσης;
Ο κάδος ανακύκλωσης παραμένει το βασικό σύστημα συλλογής των πλαστικών απορριμμάτων. Όμως σήμερα το 50% του περιεχομένου του κάδου ανακύκλωσης είναι υλικά που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν.
Αυτό επί της ουσίας καταστρέφει όλη τη διαδικασία ανακύκλωσης, με αποτέλεσμα ένας μεγάλος όγκος πλαστικών να καταλήγει στη χωματερή αντί να ανακυκλωθεί. Παρότι η Ελλάδα έχει νόμο για τη διαλογή στην πηγή – δηλαδή την ξεχωριστή διαλογή ανακυκλώσιμων υλικών σε διαφορετικούς κάδους – εδώ και χρόνια κωλυσιεργεί κι αδυνατεί να το εφαρμόσει παρότι αποτελεί δέσμευσή μας στο πλαίσιο της ΕΕ.
Η χώρα μας σήμερα ισχυρίζεται πως ανακυκλώνει το 40% των πλαστικών συσκευασιών, φαίνεται όμως πως η αλήθεια είναι διαφορετική, καθώς εκτιμάται ότι σήμερα δεν γίνεται σωστή καταγραφή των ποσοτήτων πλαστικών συσκευασιών που διακινούνται στην αγορά.
Παρακολουθείστε το σχετικό βίντεο στο: https://www.youtube.com/watch?v=yAVWzTY0UA8
Ποιος φταίει πραγματικά και ποιος τελικά πληρώνει;
Για να δημιουργηθεί ένα ξεχωριστό ρεύμα για την ανακύκλωση των πλαστικών απορριμμάτων, αλλά και γενικότερα για να αναληφθούν νέες πρωτοβουλίες περιορισμού των πλαστικών μιας χρήσης, απαιτούνται πόροι. Οι πόροι αυτοί συνήθως προέρχονται από τη λεγόμενη «διευρυμένη ευθύνη παραγωγού». Τι σημαίνει αυτό; Σε απλά ελληνικά, ότι οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν πλαστικά για τα προϊόντα τους υποχρεούνται να πληρώνουν για τη διαχείριση των απορριμμάτων που παράγουν (πχ. πλαστικά μπουκάλια νερού και αναψυκτικών, πλαστικές συσκευασίες τροφίμων κτλ).
Όμως, σήμερα οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν πλαστικά πληρώνουν ελάχιστα σε σχέση με άλλες χώρες. Ειδικότερα, η Ελλάδα πληρώνει μόλις 66€ ανά τόνο παραγόμενων πλαστικών απορριμμάτων, όταν σε άλλες χώρες το ποσό είναι υπερδιπλάσιο. Συγκεκριμένα, η Ιταλία πληρώνει 188€ ανά τόνο, το Βέλγιο και η Γαλλία πάνω από 280€ ο τόνος, η Εσθονία 406€ ο τόνος και η Γερμανία πάνω από 500€ ανά τόνο.
Παρά το χαμηλό ποσό που καλούνται να πληρώνουν οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα, πάρα πολλές από αυτές που χρησιμοποιούν πλαστικά δεν καταβάλλουν το ποσό που τους αναλογεί και εισφοροαποφεύγουν συστηματικά. Εξαιτίας αυτού, δεν είναι δυνατό να ληφθούν μέτρα.
Παρακολουθείστε το σχετικό βίντεο στο: https://www.youtube.com/watch?v=Rldubt5IMPc
Η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και τα πλαστικά μιας χρήσης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόσφατα εξέδωσε τη νέα Οδηγία (ΕΕ) 2019/904 για τα πλαστικά μιας χρήσης. Η Οδηγία που πρέπει να ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο το αργότερο έως το 2021, προβλέπει:
Την απαγόρευση αρκετών πλαστικών μιας χρήσης, όπως πλαστικά μαχαιροπήρουνα, καλαμάκια, μπατονέτες, αναδευτήρες, πλαστικά δοχεία από διογκωμένο πολυστυρένιο.
Την υποχρέωση των καπνοβιομηχανιών να πληρώνουν για μέτρα διαχείρισης των αποτσίγαρων, των οποίων το φίλτρο είναι εν μέρει κατασκευασμένο από πλαστικό.
Την υποχρέωση να συλλέγεται το 77% των πλαστικών μπουκαλιών έως το 2025 και το 90% έως το 2029.
Την υλοποίηση δράσεων ενημέρωσης των πολιτών.
Παρότι η νέα Οδηγία δεν είναι ιδιαίτερα φιλόδοξη, είναι δεδομένο πως η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πίσω και πρέπει να τρέξει για να προλάβει. Δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο. Ιδιαίτερα σε μια χώρα σαν τη δική μας που θα πρέπει να ξεμπερδεύει με την πλαστική ρύπανση αν θέλει να παραμείνει ένας ελκυστικός τουριστικός προορισμός.
Τι πρέπει να γίνει;
Η κυβέρνηση χρειάζεται να λάβει άμεσα μέτρα. Στην έκθεση του WWF Ελλάς για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης στην Ελλάδα μπορείτε να δείτε τα κυριότερα.
Οι δημοτικές αρχές χρειάζεται να διαχειρίζονται καλύτερα τα σκουπίδια τους και να ανακυκλώνουν περισσότερο και καλύτερα. Μπορούν επίσης να ακολουθήσουν το παράδειγμα του “Clean Blue Paros”, της πρωτοβουλίας που στηρίζει το WWF Ελλάς και η οποία έχει στόχο να ελαχιστοποιηθεί η πλαστική ρύπανση στο νησί της Πάρου.
Οι επιχειρήσεις, αντίστοιχα, χρειάζεται να περιορίσουν αισθητά τη χρήση πλαστικών, να στραφούν σε εναλλακτικές λύσεις και να πληρώνουν υπό συνθήκες διαφάνειας τα ποσά που τους αναλογούν για τη διαχείριση των απορριμμάτων που παράγουν.
Κι εμείς οι πολίτες τι μπορούμε να κάνουμε;
Καθένας από εμάς μπορεί να κάνει πολλά για να συμβάλλει στον περιορισμό της πλαστικής ρύπανσης. Εξάλλου, τα περισσότερα από αυτά τα πλαστικά τα χρησιμοποιούμε ελάχιστα λεπτά, ωστόσο ρυπαίνουν τις θάλασσες και τη στεριά για εκατοντάδες χρόνια.
Κι εσύ μπορείς να ξεκινήσεις από σήμερα:
Μείωσε τη χρήση πλαστικών μπουκαλιών. Είναι από τα πιο κοινά σκουπίδια που καταλήγουν στη θάλασσα. Έχε πάντα μαζί σου ένα επαναχρησιμοποιήσιμο μπουκάλι.
Πες όχι στο πλαστικό καλαμάκι. Χρειάζονται ως και 200 χρόνια για να αποσυντεθούν.
Πες όχι στα πλαστικά μαχαιροπήρουνα.
Περιόρισε τη χρήση πλαστικής μεμβράνης. Ανακυκλώνεται πολύ δύσκολα.
Χρησιμοποίησε επαναχρησιμοποιημένα δοχεία.
Να πετάς αποκλειστικά στον μπλε κάδο ανακύκλωσης όσα πλαστικά δεν μπορείς να αποφύγεις και να ανακυκλώνεις σωστά ώστε να μην επιμολύνεται όλος ο κάδος. Δες εδώ τι ανακυκλώνεται στον μπλε κάδο.
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: https://www.wwf.gr/lifestyle/plastic
[1] Ellen MacArthur Foundation and New Plastic Economy, 2017, The new plastics economy: rethinking the future of plastics & catalysing action.
[2] Gall S.C. and Thompson R.C., 2015. “The impact of debris on marine life”. Mar. Pollution Bulletin, 92(1-2), p. 170-179.
[3] WWF 2019, No Plastic in Nature: Assessing Plast
