Γράφει η Λιλή Καρακώστα
Η αλίευση 200 τόνων πλαστικού έως τώρα από τις θάλασσες και η δημιουργία της πρώτης σχολής επαγγελματιών αλιέων στην Ελλάδα είναι δύο μόνο από τα επιτεύγματα της «Εναλείας», που σκοπό έχει τη διατήρηση ενός βιώσιμου θαλάσσιου οικοσυστήματος και την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης στη Μεσόγειο. Ο συνιδρυτής και διευθυντής της «Εναλείας» μας δίνει τις λεπτομέρειες.
Με μακρά παράδοση στην αλιεία, καθώς η οικογένειά του ασχολείται με τη θάλασσα εδώ και πέντε γενιές, ο Λευτέρης Αραπάκης δημιούργησε το 2016 την Εναλεία, σε μια εποχή που η οικονομική κρίση μάστιζε την Ελλάδα. Σήμερα, μερικά χρόνια μετά, η Εναλεία έχει να επιδείξει σημαντικό έργο, που αναγνωρίζεται μέσα από διεθνείς βραβεύσεις, ενώ πρωταγωνιστεί στον αγώνα για ένα βιώσιμο μέλλον.
-Μιλήστε μας για τη δημιουργία της Εναλείας και τους σκοπούς της.
Η ιδέα για την Εναλεία ξεκίνησε σε μεγάλο βαθμό από την οικογένειά μου, η οποία είναι στον κλάδο της αλιείας για πέντε γενιές. Ξεκινήσαμε το 2016 μαζί με δύο φίλους, γιατί ένιωθα την ανάγκη να δημιουργήσω ένα θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία στην οποία μεγάλωσα. Η περίοδος που ξεκίνησε η Εναλεία ήταν μέσα στην ελληνική κρίση, λίγο μετά τα capital controls. Εκείνη την περίοδο, στη χώρα η ανεργία είχε ανέβει σε δυσθεώρητα ύψη, 29% για τον γενικό πληθυσμό και 59% στους νέους. Ταυτόχρονα, η μέση ηλικία των επαγγελματιών ψαράδων στη χώρα ήταν τα 63 χρόνια και υπήρχε μεγάλη ανάγκη για νέους ανθρώπους. Δεδομένου του ιστορικού μου, έτυχε να γνωρίζω ότι εκείνη την περίοδο οι επαγγελματίες αλιείς ζητούσαν άτομα για να τα προσλάβουν. Σκεφτήκαμε τότε ότι θα είχε νόημα να δημιουργηθεί μια σχολή επαγγελματικής αλιείας, με όραμα να εκπαιδεύει ανέργους ή επαπειλούμενους ανέργους, στο να μάθουν «πώς να ψαρεύουν», ώστε να μπορέσουν να βρουν ή να δημιουργήσουν τη δική τους θέση εργασίας. Η σχολή ξεκίνησε, και έχουμε εκπαιδεύσει ήδη πάνω από 130 άτομα, εκ των οποίων το 80% βρήκε θέση εργασίας μέχρι τρεις μήνες μετά την εκπαίδευση. Η σχολή αλιείας προσφέρει πλέον εκπαίδευση μέσω ενός διαδραστικού e-learning, το οποίο βρίσκεται στην πλατφόρμα learntofish.gr και περιέχει πληθώρα από βίντεο και παιχνίδια. Ταυτόχρονα, εκπαιδεύσαμε πάνω από 300 επαγγελματίες παράκτιους αλιείς σε τεχνικές βιώσιμης αλιείας, όπως είναι ο αλιευτικός τουρισμός, έτσι ώστε να ψαρεύουν λιγότερο, έχοντας ταυτόχρονα μεγαλύτερο εισόδημα.
Όταν αναπτύσσαμε την ιδέα και πήγαμε για ψάρεμα με τους αλιείς -καθώς μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε την αλιεία στην πράξη- σύντομα παρατηρήσαμε πως συλλέγουν μέσα στα δίχτυα τους εκτός από ψάρια και μεγάλες ποσότητες πλαστικών. Συγκεκριμένα, ήταν ένα κουτάκι αναψυκτικού που μου τράβηξε το ενδιαφέρον, λόγω του χρώματός του. Όταν είδα την ημερομηνία λήξης, έπαθα ένα σοκ, γιατί είχε λήξει το 1987. Έπαθα ένα δεύτερο σοκ, όταν ο ψαράς το πήρε από το χέρι μου και το πέταξε στη θάλασσα, λέγοντάς μας «τα πλαστικά δεν είναι δικό μας πρόβλημα». Τότε καταλάβαμε ότι πρέπει να κάνουμε κάτι γι’ αυτό!
Αφού λοιπόν οργανώσαμε τα εκπαιδευτικά προγράμματα, αποφασίσαμε να ευαισθητοποιήσουμε και να οργανώσουμε κάποια επαγγελματικά σκάφη της μέσης αλιείας από τον Πειραιά, έτσι ώστε να συλλέγουν τα πλαστικά από τη θάλασσα, να τα βάζουν σε σακούλες και κάδους και να τα φέρνουν στο λιμάνι. Ήταν εξαιρετικά απρόσμενο όταν είδαμε πως μετά την αρχική πιλοτική εφαρμογή της δράσης, καθαρίζαμε τόνους πλαστικό από τη θάλασσα κάθε μήνα. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της δράσης Mediterranean Cleanup, η οποία έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης και της υπεραλίευσης στη Μεσόγειο. Πλέον η δράση «τρέχει» σε 28 λιμάνια στην Ελλάδα και την Ιταλία, έχοντας δεσμεύσει στο στόχο αυτό 300 αλιευτικά σκάφη, περίπου 1.500 αλιείς, οι οποίοι συλλέγουν 15 τόνους πλαστικού από τη θάλασσα, ενώ πρόσφατα καταφέραμε να αναπαραγάγουμε το μοντέλο μας και στην Κένυα. Μέχρι στιγμής, έχουμε συλλέξει πάνω από 200 τόνους πλαστικού από τη θάλασσα, το οποίο αντιστοιχεί στο πλαστικό που καταναλώνουν 7.000 άνθρωποι κάθε χρόνο και ισοδυναμεί με 5.000.000 μεγάλα πλαστικά μπουκάλια.
Για τη διαχείριση του πλαστικού, συνεργαζόμαστε με πιστοποιημένες εταιρείες ανακύκλωσης, όπως είναι η Antipollution και η Polyeco, και πλέον περίπου το 65% αυτού του υλικού εντάσσεται στην κυκλική οικονομία και μετατρέπεται σε προϊόντα, ενώ το υπόλοιπο ανακυκλώνεται. Συγκεκριμένα, τα πλαστικά μπουκάλια στέλνονται στην εταιρεία μόδας Ecoalf στη Μαδρίτη, η οποία τα μετασχηματίζει σε ρούχα, τσάντες και παπούτσια, ενώ τα δίχτυα που συλλέγονται από τους αλιείς, στέλνονται στον περιβαλλοντικό οργανισμό Healthy Seas στην Ολλανδία, οι οποίοι φροντίζουν να μετασχηματιστούν σε νέα προϊόντα, όπως κάλτσες και μαγιό.
Για το Mediterranean Cleanup, βραβευτήκαμε από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών ως European Young Champion of the Earth, που είναι η μεγαλύτερη περιβαλλοντική διάκριση που δίνουν τα Ηνωμένα Έθνη για άτομα κάτω των 30 ετών.
-Με ποιες δράσεις συμβάλλετε στη διατήρηση ενός βιώσιμου θαλάσσιου οικοσυστήματος;
Προσπαθούμε να συμβάλουμε στη διατήρηση ενός βιώσιμου θαλάσσιου οικοσυστήματος με δράσεις που να συμβάλουν σε συστημική, μεγάλης κλίμακας, αλλαγή. Η κύρια δράση μας αυτή την περίοδο είναι το Mediterranean Cleanup, το οποίο στοχεύει σε ένα βιώσιμο θαλάσσιο οικοσύστημα, μέσω περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, πρόληψης και παρακίνησης των αλιέων ώστε να καθαρίζουν τη θάλασσα από πλαστικό, φροντίζοντας ώστε αυτό το υλικό να ενταχθεί στην κυκλική οικονομία! Οι αλιείς με τους οποίους συνεργαζόμαστε στα διάφορα λιμάνια συλλέγουν, «ψαρεύουν» πλαστικό από τη θάλασσα καθημερινά, και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενώ συλλέγεται και ο χρησιμοποιημένος αλιευτικός εξοπλισμός τους. Το Mediterranean Cleanup μπορεί και υλοποιείται με την υποστήριξη του πανελλαδικού δωρητή της δράσης, Costas M. Lemos Foundation, το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα, που είναι οι δωρητές μας για την Κρήτη, αλλά και με τους χορηγούς μας Nestlé, Nescafé, Pfizer, ΜΕΓΑ και Τράτα.
Η δράση είναι υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ενώ πλέον έχουμε μνημόνιο συνεργασίας με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τον ΕΛΚΕΘΕ, μέσω του οποίου δίνουμε δεδομένα από τα πλαστικά που «ψαρεύονται», έτσι ώστε να δούμε τις πηγές από τις οποίες προέρχονται και να μπορέσουμε να σταματήσουμε μια και καλή τη θαλάσσια πλαστική ρύπανση.
Πλέον, με την υποστήριξη του Venture Impact Award και του ΟΗΕ, έχουμε «εξαγάγει» αυτό το μοντέλο και στην Κένυα, όπου ευαισθητοποιήσαμε 350 αλιείς να συλλέγουν πλαστικό από τη θάλασσα, το οποίο στη συνέχεια εντάσσεται στην κυκλική οικονομία.
Επιπλέον, κάνουμε πολλές συνεργασίες για να δημιουργήσουμε όσο το δυνατό μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Συγκεκριμένα, σε συνεργασία με τη Healthy Seas και τους Ghost Divers, καθαρίσαμε πάνω από 76 τόνους θαλάσσιων απορριμμάτων από την Ιθάκη, τα οποία είχαν προκληθεί από την εγκατάλειψη μιας ιχθυοκαλλιέργειας στην περιοχή, περίπου δέκα χρόνια πριν. Επιπλέον, σε συνεργασία με το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, καθαρίσαμε πάνω από 14 τόνους απορριμμάτων, από 7 λιμάνια της Ελλάδας, στο πλαίσιο της διεθνούς καμπάνιας του ΟΗΕ για καθαρές θάλασσες.
Ταυτόχρονα, μέσω της δράσης Fish Smarter, προσπαθούμε να καταργήσουμε την υπεραλίευση, με την κατάλληλη ενημέρωση των αλιέων και την εκπαίδευσή τους σε πρακτικές βιώσιμης αλιείας, όπως αυτή του αλιευτικού τουρισμού. Ενώ, μέσω της Σχολής Επαγγελματικής Αλιείας, στόχος δεν είναι μόνο η κατάρτιση των νέων στον τομέα της αλιείας, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και η διασφάλιση της επιβίωσης του επαγγέλματος της αλιείας στο μέλλον, αλλά και η παροχή υψηλής ποιότητας, φιλικής προς το περιβάλλον και ηθικής εκπαίδευσης.
-Από τη μέχρι σήμερα εμπειρία σας, πόσο δεκτικοί είναι οι αλιείς στις πρακτικές που τους προτείνετε, προκειμένου όχι μόνο να συμβάλουν στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά και να αυξήσουν το εισόδημά τους; Τι έχει να κερδίσει ένας επαγγελματίας ψαράς από τη συνεργασία του μαζί σας;
Οι αλιείς είναι άνθρωποι που ζούνε στη θάλασσα, ζούνε από τη θάλασσα και την σέβονται. Είναι το σπίτι τους. Γι’ αυτό, μέχρι στιγμής έχουμε δει πολύ μεγάλη και θετική ανταπόκριση των αλιέων στις δράσεις μας. Ο λόγος είναι ότι τους προτείνουμε πρακτικές λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν και οι οποίες βελτιώνουν το επάγγελμά τους, ενώ ταυτόχρονα προστατεύουν τη θάλασσα, μια win win σχέση. Ένας επαγγελματίας ψαράς, από τη συνεργασία του μαζί μας, μπορεί να συνεισφέρει στην προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος και στη βελτίωση του επαγγέλματός του, ενώ αν συμμετέχει και στον καθαρισμό πλαστικού από τη θάλασσα, λαμβάνει μια ανταποδοτική, συμβολική ανταμοιβή γι’ αυτό.
-Το 2019 και το 2020 επιλεχθήκατε από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UN Environment Programme) ως μία από τις 5 καλύτερες δράσεις στην Ευρώπη όσον αφορά τις θετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Το 2020, εσείς προσωπικά βραβευθήκατε από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών ως “Young Champion of the Earth”. Τι σημαίνουν αυτές οι βραβεύσεις για εσάς και το έργο σας;
Είναι μια πολύ σημαντική βράβευση, γιατί μας δείχνει ότι βαδίζουμε στο σωστό μονοπάτι, ότι είμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση για ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Είναι μια σημαντική αναγνώριση για τις προσπάθειες όλης της ομάδας και του οργανισμού. Επίσης, δημιουργεί ένα πολύ έντονο αίσθημα ευθύνης. Πλέον, νιώθω πως πρέπει να εντατικοποιήσουμε τις ενέργειές μας για έναν πιο βιώσιμο πλανήτη, να εμπνεύσουμε περισσότερο κόσμο και να δημιουργήσουμε ένα μεγαλύτερο αντίκτυπο.
Πρόσφατα βρεθήκατε στη Μασσαλία στο #IUCNCongress. Τι αποκομίσατε από τις συζητήσεις σας με παγκόσμιους ηγέτες για σημαντικά ζητήματα και καινοτόμους λύσεις με σκοπό τις υγιέστερες θάλασσες και την καλύτερη διατήρηση της βιοποικιλότητας;
Σίγουρα, το ότι υπάρχει επίγνωση του προβλήματος. Πλέον η κλιματική κρίση δεν είναι κάποια μελλοντική απειλή αλλά κάτι υπαρκτό, που επηρεάζει ήδη τη ζωή μας, τον πλανήτη αλλά και τις οικονομίες.
Το θετικό είναι ότι υπάρχει διάθεση για συνεργασία αλλά και δεσμεύσεις, όπως ανακοίνωσε και ο πρωθυπουργός στο συγκεκριμένο συνέδριο, για άμεσες δράσεις.
-Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον γεγονός και η ανάγκη για δράση πιο επιτακτική από ποτέ. Πιστεύετε πως ο σεβασμός στο περιβάλλον αλλά και η δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία, από το σχολείο;
Σίγουρα, ίσως μάλιστα είναι και ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο.
-Συνεργάζεστε με 300 αλιευτικά σκάφη στην Ελλάδα και την Ιταλία κάθε εβδομάδα, ένας αριθμός πραγματικά εντυπωσιακός. Ποιος είναι ο στόχος σας όσο η ομάδα σας μεγαλώνει σε μέγεθος;
Ο στόχος μας είναι να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την πλαστική ρύπανση στη Μεσόγειο και να δημιουργήσουμε συστήματα, διαδικασίες και συνέργειες, ώστε η δράση μας στην περιοχή να είναι περιττή. Συγκεκριμένα, περίπου το 20% των πλαστικών που βρίσκουμε στη θάλασσα είναι παλιός αλιευτικός και ναυτιλιακός εξοπλισμός. Δημιουργώντας δράσεις πρόληψης αυτής της ρύπανσης αλλά και καθαρισμού των υπαρχόντων απορριμμάτων στη θάλασσα, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα global case study για το πώς ο κλάδος της αλιείας μπορεί να γίνει, από μέρος του προβλήματος, μέρος της λύσης.
-Πρόσφατα γίνατε μέλη του 1% for the Planet Network. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό για τη δράση σας;
Είναι μια σημαντική διάκριση, που αναγνωρίζει το έργο μας και μας εντάσσει σε ένα δίκτυο οργανισμών που δημιουργούν πραγματικό αντίκτυπο. Ταυτόχρονα, μας συνδέει με εταιρείες από Ελλάδα και εξωτερικό, που είναι διατεθειμένες να δώσουν το 1% του εισοδήματός τους για ουσιαστικές δράσεις για την κοινωνία και το περιβάλλον.
-Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια της Εναλείας; Πώς μπορεί κάποιος να συνδράμει στο έργο σας;
Το όραμά μας είναι να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες, έτσι ώστε οι ανθρώπινες κοινωνίες να συμβιώνουν αρμονικά με το περιβάλλον. Για να το καταφέρουμε, θέλουμε να ενεργοποιήσουμε όλες τις αλιευτικές κοινότητες της Μεσογείου, στο να συνεισφέρουν σε αυτό και εκτιμούμε ότι μπορούμε να το κάνουμε. Μερικά χρόνια πριν, ξεκινούσαμε σε συνεργασία με δύο αλιείς, και τώρα πάνω από 1.500 αλιείς σε Ελλάδα και Ιταλία καθαρίζουν χιλιάδες κιλά πλαστικού κάθε εβδομάδα, το οποίο μάλιστα εντάσσεται στην κυκλική οικονομία, μέσα σε πανδημία! Ο λόγος που επεκτείνουμε τη δράση μας σε άλλες χώρες, είναι γιατί η Μεσόγειος αποτελεί μια «πλαστική σούπα». Μιας και είναι κλειστή θάλασσα, τα πλαστικά της μιας χώρας μεταφέρονται στις άλλες. Δεν θα μπορέσουμε να έχουμε plastic free ελληνικές θάλασσες όσο ο Νείλος συνεχίζει και προκαλεί το 50% της πλαστικής ρύπανσης ολόκληρης της Μεσογείου. Γι’ αυτό, συνεργαζόμαστε με κοινωφελή ιδρύματα και εταιρείες που θέλουν να δημιουργήσουν ένα ουσιαστικό αντίκτυπο, είτε μέσω του καθαρισμού περισσότερου πλαστικού από τη θάλασσα είτε μέσω της αξιοποίησης του πλαστικού που συλλέγεται σε δικά τους προϊόντα, έτσι ώστε να επιφέρουμε μια πραγματική αλλαγή.
Ο Λευτέρης Αραπάκης ονομάστηκε Πρέσβης για τη Mεσογειακή Ακτή από το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ
Ο Λευτέρης Αραπάκης έλαβε τον τιμητικό τίτλο του Πρέσβη για τη Μεσογειακή Ακτή από το Σχέδιο Δράσης για τη Μεσόγειο του Προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον (UNEP MAP) και συγκεκριμένα από το Κέντρο Περιφερειακής Δράσης (PAP/RAC) που εδρεύει στο Σπλιτ της Κροατίας. Η ανακοίνωση έγινε από τη Ζέλκα Σκάρισιτς, διευθύντρια του Κέντρου Περιφερειακής Δράσης του UNEP/MAP, στο πλαίσιο του πρόσφατου εορτασμού της Ημέρας Μεσογειακής Ακτής.
Ο τίτλος του Πρέσβη για τη Μεσογειακή Ακτή απονέμεται σε άτομα που μέσω του έργου τους και της δέσμευσής τους αποτελούν πηγή έμπνευσης για την προστασία και το σεβασμό των ακτών και του περιβάλλοντος.
«Η απόφαση να βραβεύσουμε τον Λευτέρη Αραπάκη είναι μια αναγνώριση της αξιοσημείωτης συμβολής του για μια πιο καθαρή Μεσόγειο», είπε η Σκάρισιτς. «Η Μεσόγειος είναι μία από τις πιο μολυσμένες περιφερειακές θάλασσες. Η θαλάσσια μόλυνση έχει σοβαρές περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης υγείας. Η εμπνευσμένη δουλειά του Λευτέρη Αραπάκη στην ΕΝΑΛΕΙΑ είναι σημαντική, καθώς οι ατομικές και τοπικές πρωτοβουλίες που καθοδηγούνται από πάθος και τις κοινές προτεραιότητές μας, είναι κρίσιμης σημασίας και συμπληρωματικές των δράσεων που λαμβάνονται σε περιφερειακό επίπεδο», ανέφερε η κυρία Σκάρισιτς, η οποία συμπλήρωσε: «Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο ενθουσιασμός και οι πρωτοβουλίες του Λευτέρη θα τον καταστήσουν έναν άριστο Πρέσβη για τη Μεσογειακή Ακτή».
