Σ’ αυτό τo άρθρο θα αναπτύξουμε τη θεωρητική κατανόηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) και της αλυσίδας εφοδιασμού (supply chain). Χρησιμοποιούμε το εμπειρικό παράδειγμα της αλυσίδας λιανεμπορίου τροφίμων Waitrose στο Ηνωμένο Βασίλειο για να καταδείξουμε αυτή την εννοιολογική εξέλιξη.
Υποστηρίζουμε ότι η ΕΚΕ είναι ανεπαρκής σαν έννοια για να περιγράψει το αναγκαίο επίπεδο της κοινωνικής ευθύνης για ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού, γεγονός κρίσιμο στο σημερινό σύνθετο και ενοποιημένο οικονομικό περιβάλλον. Αναπτύσσουμε μια νέα προσέγγιση που ονομάζεται Supply Chain Responsibility (SCR), η οποία ασχολείται με το πώς η αλυσίδα εφοδιασμού -σε όλο το εύρος της- εξετάζει και αντιδρά σε θέματα πέρα από τις στενές οικονομικές, τεχνικές και νομικές απαιτήσεις της εφοδιαστικής αλυσίδας, προκειμένου να επιτύχει κοινωνικά (και περιβαλλοντικά) οφέλη.
Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη
Η προσέγγιση της ΕΚΕ για την εφοδιαστική αλυσίδα είναι η κυρίαρχη και η ίδια η εταιρεία θεωρεί πως δεν έχει κάποια στενότερη σχέση με τους συνεργάτες της σε επίπεδο supply chain σε σχέση με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη / stakeholders. Αυτό αντικατοπτρίζει σχέσεις αντίθεσης που χαρακτηρίζονται από διαπραγματεύσεις της ανοιχτής αγοράς γύρω από παράγοντες που σχετίζονται με τις τιμές.
Η θέση αυτή θα μπορούσε να απεικονίζεται ξεκάθαρα στην περίπτωση της Nike στη δεκαετία του 1990, όταν η εταιρεία διέθετε προγράμματα κοινωνικής ευθύνης και κώδικες συμπεριφοράς, αλλά δεν θεωρούσε πως θα έπρεπε να την απασχολούν οι συνθήκες εργασίας στις επιχειρήσεις των προμηθευτών της. Ωστόσο, αυτό είναι μια άποψη που η Nike έχει αλλάξει ριζικά στις επόμενες δεκαετίες
Eταιρικός κοινωνικός φύλακας
Καθώς η συνειδητοποίηση της συμμετοχής της εταιρείας στην αλυσίδα εφοδιασμού γίνεται ξεκάθαρη -ίσως μέσα από ένα δημόσιο σκάνδαλο, όπως αυτό που συνέβη στην περίπτωση της Nike- τα μέλη της εταιρείας αρχίζουν να καταλαβαίνουν τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει πάνω τους η ανεύθυνη συμπεριφορά των προμηθευτών τους. Δραστηριότητες άλλων κρίκων της αλυσίδας εφοδιασμού μπορούν να εξελιχθούν σε κίνδυνο για τη φήμη της εταιρείας.
Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να μετριαστεί επεκτείνοντας την υπευθυνότητα μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού. Αυτή την έννοια της διευρυμένης ευθύνης θα την αποκαλούμε προσέγγιση του Εταιρικού Κοινωνικού Φύλακα (Corporate Social Watchdog). Η μεγάλη κυρίαρχη εταιρεία (η Waitrose στο παράδειγμά μας) αναγνωρίζει την κυρίαρχη και ισχυρή της θέση στη «διατροφική αλυσίδα» και επιδιώκει να θέσει τα πρότυπα και να καθοδηγήσει τους υπόλοιπους.
Supply Chain Responsibility
Προτείνουμε την προσέγγιση SCR, που όπως σημειώσαμε αφορά το πώς η αλυσίδα εφοδιασμού -σε όλο το εύρος της εξετάζει και αντιδρά σε θέματα πέρα από τις στενές οικονομικές, τεχνικές και νομικές απαιτήσεις της εφοδιαστικής αλυσίδας, προκειμένου να επιτύχει κοινωνικά (και περιβαλλοντικά) οφέλη. Τα βασικά χαρακτηριστικά του SCR είναι τα εξής:
1. Δέσμευση σε όλο το εύρος της αλυσίδας για την επίτευξη κοινωνικών (και περιβαλλοντικών) ωφελειών.
2. Το δικαίωμα και η δυνατότητα όλων των κρίκων της αλυσίδας να έχουν φωνή.
3. Αυθεντικά συνεργατική προσέγγιση.
4. Αναγνώριση των διαφορετικών προσεγγίσεων για την ηθική από τις διάφορες μορφές οργάνωσης εντός της αλυσίδας εφοδιασμού.
Ευρήματα
Πάνω από 25 συνεντεύξεις διεξήχθησαν με ανθρώπους από την υπό εξέταση εταιρεία, προμηθευτές, καθώς και ειδικούς του κλάδου. Βασικό θέμα ήταν η αλυσίδα εφοδιασμού της Waitrose, ενός retailer με ιστορία περισσοτέρων των 100 ετών, που αντιστοιχεί στο 3,9% της αγοράς σουπερμάρκετ του Ηνωμένου Βασιλείου. Είναι μέρος του συνεταιρισμού John Lewis Partnership, που έχει 69.000 υπαλλήλους οι οποίοι ονομάζoνται«εταίροι», έχουν λόγο για τον τρόπο λειτουργίας της επιχείρησης και φυσικά μοιράζονται τα κέρδη της.
Η έλλειψη παραδοσιακών μετόχων δίνει στην Waitrose κάποια ελευθερία να ενεργεί σύμφωνα με τις αρχές της, αντί να προσπαθεί να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της αύξησης της αξίας για τους μετόχους.
Προσωρινές εργασιακές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού
Η Waitrose αναγνωρίζει ως βασικούς θεματικούς τομείς ενδιαφέροντός της την υγεία και ασφάλεια, την κατάλληλη αμοιβή για τους εργαζόμενους, την «καταναγκαστική εργασία», την έκθεση σε κίνδυνο και την προσωρινή εργασία. Η τραγωδία στο Morecambe Bay, όταν το Φεβρουάριο του 2004 κατά το μάζεμα κυδωνιών 23 Κινέζοι λαθρομετανάστες έχασαν τη ζωή τους, υπογράμμισε το πρόβλημα των κακών συνθηκών προσωρινής εργασίας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της Ομάδα Εργασίας για την Προσωρινή Απασχόληση (στην οποία η Waitrose ήταν μέλος).
Ανταλλαγή ηθικών δεδομένων προμηθευτών (Sedex)
Το Sedex παρουσιάστηκε επειδή η Waitrose και αρκετοί ακόμη λιανέμποροι συνειδητοποίησαν πως οι προμηθευτές έπρεπε να περνούν από διακριτικούς ελέγχους για κάθε πελάτη, με το γεγονός αυτό να έχει επιπτώσεις στους πόρους των προμηθευτών και να προκαλεί ασυνέπειες μεταξύ των κωδίκων.
Στοιχεία ελέγχου για κάθε μεμονωμένο προμηθευτή διαμοιράζονται μέσω των ιστοσελίδων του Sedex και όλες οι πληροφορίες που προκύπτουν από τον έλεγχο κάθε προμηθευτή της Waitrose διαχειρίζονται μέσω Sedex. Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι υπεύθυνο να διασφαλίζει ότι το Sedex δεν χειραγωγείται εμπορικά ή ηθικά.
Η αξιολόγηση του κινδύνου
Οι νέοι προμηθευτές των Waitrose οφείλουν να συμπληρώσουν ένα λεπτομερές ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης και αναλύονται σύμφωνα με μια προκαθορισμένη σταθμισμένη ανάλυση περιοχών ευπάθειας. Οι υψηλού κινδύνου οργανισμοί στη συνέχεια πρέπει να υποβληθούν σε έναν ανεξάρτητο έλεγχο αναφορικά με την υπεύθυνη πολιτική προμηθειών με δικά τους έξοδα. Για να γίνουμε πιο σαφείς, σχεδόν πάντα υπάρχουν πεδία μη συμμόρφωσης σε μια έκθεση ελέγχου, το θέμα όμως είναι πόσο σημαντικά είναι αυτά τα πεδία.
Επίσης σημαντικό είναι πώς αντιδρούν στη συνέχεια οι προμηθευτές προκειμένου να τα διορθώσουν.Οι προμηθευτές δεν βγαίνουν εκτός λίστας ως αποτέλεσμα της αρχικής μη συμμόρφωσης. Απλά συμφωνείται μεταξύ των δύο πλευρών ένα πρόγραμμα διορθωτικών μέτρων, η τήρηση των οποίων παρακολουθείται. Η διενέργεια όμως ελέγχων ηθικής στους προμηθευτές καταδεικνύει μια σαφή προσέγγιση CSW, με την Waitrose να επιδιώκει την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων των προμηθευτών, να αγγίζει τις επιχειρησιακές πρακτικές τους και να απαιτεί από τους προμηθευτές να πληρούν τις προδιαγραφές της Waitrose.
Συμπεράσματα
Η Waitrose ακολουθεί την CSW προσέγγιση, αλλά σε αυτή τη μελέτη προτείνουμε την προσέγγιση SCR, καθώς αποτελεί έναν ιδανικό μηχανισμό για την προώθηση ορθών πρακτικών σχετικών με τον τομέα, τις μικρές επιχειρήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού, τις αρμόδιες συνδικαλιστικές οργανώσεις, τους πελάτες και ούτω καθεξής. Η τρέχουσα εργασία παρουσιάζει επίσης μια σειρά από πρακτικές συνέπειες και προτάσεις και για τις επιχειρήσεις της αλυσίδας εφοδιασμού. Για παράδειγμα, οι επιχειρησιακές πρακτικές που ακολουθούνται από τις μικρές επιχειρήσεις ίσως να διαφέρουν σε σχέση με αυτές που εφαρμόζονται από τους μεγαλύτερους προμηθευτές.
Ως εκ τούτου οι μικρές επιχειρήσεις απαιτούν διαφορετική προσέγγιση από την άποψη, τόσο της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας όσο και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Για να επιτευχθεί η εμπλουτισμένη κοινωνική ευθύνη έχουμε εντοπίσει πως απαιτούνται συγκεκριμένα βασικά πρακτικά χαρακτηριστικά, όπως, για παράδειγμα, η ανάγκη για δέσμευση σε όλο το εύρος της αλυσίδας και η γνήσια συνεργατική προσέγγιση, που θα πρέπει να εφαρμόζονται από όλους τους κρίκους της αλυσίδας.
*Ο Μιχάλης Μπουρλάκης είναι Καθηγητής Logistics & Supply Chain Management, επικεφαλής του Supply Chain Research Center, Cranfield School of Management, Ηνωμένο Βασίλειο
*Αναδημοσίευση από το τεύχος 43 του CSR Review
