Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι σύμμαχοι του φυσικού περιβάλλοντος και ένα από τα κυριότερα εργαλεία για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής ήταν το συμπέρασμα της ημερίδας που διοργάνωσε το clima21 σε συνεργασία με την ΕΛΕΤΑΕΝ και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 20 Ιουνίου. Για το επίκαιρο θέμα «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και Περιοχές Προστασίας της Φύσης» μίλησαν ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος, Δ/ντής ΕΠΕΓΑ και επικεφαλής της Πρωτοβουλίας clima21, ο Παναγιώτης Παπασταματίου, Γεν. Δ/ντής EΛETAΕN, και ο Γεώργιος Παπαδάκης, Καθηγητής ΓΠΑ. Η ημερίδα έκλεισε με την παρέμβαση του Πέτρου Βαρελίδη, Γ.Γ. Φυσικού Περιβάλλοντος, ΥΠΕΝ. Την εκδήλωση συντόνισε ο Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ Κίμων Χατζημπίρος.
Το θέμα είναι εξαιρετικά επίκαιρο λόγω της παράδοσης στο ΥΠΕΝ της μελέτης για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο των ΑΠΕ και λόγω του ότι οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) των περιοχών Natura βρίσκονται και αυτές στο τελικό στάδιο. Τα δυο παραπάνω είναι ζωτικής σημασίας τόσο για το μέλλον των ΑΠΕ, όσο και για τη σχέση των προτεινόμενων έργων-επενδύσεων με τις περιοχές προστασίας.
Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος υπογράμμισε ότι στην Ελλάδα οι ΑΠΕ αντιμετωπίσθηκαν λανθασμένα από την αρχή ως οχλούσες δραστηριότητες και εξ αυτού προέκυψε η αντίληψη ότι πρέπει να αποκλεισθούν από τις «ευαίσθητες» περιοχές και μάλιστα με ενιαία κριτήρια για όλη τη χώρα, πράγμα ανέφικτο και επιστημονικά αστήρικτο. Στη Γαλλία, όπως και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, ο νόμος υποχρεώνει όλες τις δημοτικές αρχές να ορίσουν στην περιοχή τους εκτάσεις αιολικής καταλληλότητας οι οποίες δεν υπάγονται σε ποσοτικά κριτήρια (% της έκτασης) αλλά πληθυσμιακά, ανεμολογικά κλπ. Αν δεν υπάρχει τέτοιο χωρικό σχέδιο, ο επενδυτής μπορεί να διαλέξει θέση εγκατάστασης του έργου ΑΠΕ χωρίς την άδεια των τοπικών αρχών. Για ανεμογεννήτριες κάτω των 12 μ. δεν χρειάζεται ιδιαίτερη άδεια, έως 50 μ. απαιτείται οικοδομική άδεια, ενώ για μεγαλύτερες χρειάζεται Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που περιλαμβάνει και την διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες.
Ο Παναγιώτης Παπασταματίου τεκμηρίωσε ότι οι ΑΠΕ δεν είναι οχλούσες δραστηριότητες αλλά εργαλείο προστασίας του περιβάλλοντος. Με την πρόταση για νέα νομοθεσία της ΕΕ REPowerEU, τα έργα ΑΠΕ θα θεωρούνται πλέον υπέρτατου δημοσίου συμφέροντος που υπηρετούν τη δημόσια ασφάλεια και υγεία. Επίσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ορίσουν ευρύτερες περιοχές «go-to» όπου οι ΑΠΕ θα εγκαθίστανται με ταχεία διαδικασία, ενώ επιβάλλεται ριζική απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας.
Η εισήγηση του Γ. Παπαδάκη έθεσε με έμφαση το θέμα του συνδυασμού της αγροτικής και της ενεργειακής παραγωγής στον ίδιο χώρο. Ειδικότερα, με τα αγρο-φωτοβολταϊκά γίνεται δυνατή σε πολλές περιπτώσεις η αρμονική συνύπαρξη, στον ίδιο χώρο, γεωργικών καλλιεργειών και παραγωγής ηλεκτρισμού με θετικές επιπτώσεις στο εισόδημα των αγροτών, την εξοικονόμηση γης, τη βελτίωση των καλλιεργητικών πρακτικών και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας.
Από την πλευρά του Γ.Γ Περιβάλλοντος Πέτρου Βαρελίδη έγινε αναφορά στο νέο πολυνομοσχέδιο για την απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης ΑΠΕ και τη ρύθμιση ζητημάτων των πλωτών φωτοβολταϊκών. Κατέστη επίσης σαφές, ότι οι περιοχές του δικτύου Natura δεν θα είναι apriori περιοχές αποκλεισμού των ΑΠΕ, αλλά περιοχές αυξημένων απαιτήσεων.
Σημεία από τις εισηγήσεις και τη συζήτηση
Η γενική έννοια «περιοχή προστασίας» είναι ασαφής και προκαλεί σύγχυση, η οποία καταλήγει σε αντιθέσεις και καθυστερήσεις (π.χ. οικότοποι προτεραιότητας, NATURA, καταφύγια άγριας ζωής, τοπία, γεωργικές εκτάσεις υψηλής παραγωγικότητας κτλ).
Τα πολλά και πολλαπλά επίπεδα χωρικού σχεδιασμού προκαλούν μεγάλη δυσκολία.
Τώρα, εκτός από τα ειδικά χωροταξικά, τα περιφερειακά και τοπικά χωροταξικά, τα πολεοδομικά σχέδια κλπ., προστίθενται και οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ), οι οποίες εκπονούνται για τις περιοχές Natura. Όλα αυτά, ορίζοντας και χρήσεις γης, θεωρούν ότι νομιμοποιούνται να ρυθμίζουν θέματα, όπως η χωροθέτηση των ΑΠΕ.
Συναφώς, η αντίληψη του Συμβουλίου της Επικρατείας ότι τα ζητήματα θα λυθούν με έναν πλήρη και ιδανικό χωροταξικό σχεδιασμό είναι ουτοπική και οδηγεί σε αδιέξοδο. Στην ημερίδα προτάθηκε η αποδέσμευση από την αντίληψη αυτή. Οι χωροθετήσεις των ΑΠΕ δεν θα πρέπει να καθορίζονται από ένα ειδικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ, αλλά από τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του εκάστοτε έργου, οι οποίες οφείλουν να αντλούν στοιχεία από το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο των ΑΠΕ, τις ΕΠΜ ή άλλες συναφείς μελέτες (π.χ. Life).
Ο μηχανισμός αδειοδότησης των ΑΠΕ πρέπει να είναι απλός, αξιόπιστος, σαφής και κατανοητός από όλους (της τοπικής αυτοδιοίκησης συμπεριλαμβανομένης). Η ΜΠΕ να εκπονείται από μελετητές με ευθύνη του επενδυτή, αλλά ο μηχανισμός ελέγχου πρέπει να έχει επάρκεια και ικανότητα ώστε να κρίνει με αυστηρότητα αν η πρόταση είναι σωστά τεκμηριωμένη και φυσικά να έχει την πολιτική εξουσιοδότηση να εγκρίνει τη μελέτη (την ΜΠΕ) ή να την απορρίψει.
Οι δυνητικά αρνητικές επιπτώσεις, οικότοποι, τοπίο, πανίδα κτλ. θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν, όχι όμως ως κριτήρια αποκλεισμού αλλά ως στοιχεία βαθμολόγησης της αίτησης, η οποία, όπως και κάθε άλλο επενδυτικό σχέδιο, θα πρέπει να υπόκειται στην κρίση μια κεντρικής υπηρεσίας ελέγχου (όπως είναι η ΡΑΕ και το ΥΠΕΝ) και τελικά έγκρισης ή απόρριψης. Η διαβούλευση θα πρέπει να λαμβάνεται επίσης σοβαρά υπόψιν.
Το ΕΧΠ-ΑΠΕ πρέπει να αλλάξει και να αντικατασταθεί από ένα ΟΔΗΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΕ, με κατευθύνσεις και μεθοδολογία υπολογισμού των πιθανών επιπτώσεων, τη διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων, την υπόδειξη καλών πρακτικών και κυρίως να παρέχει την δυνατότητα αναζήτησης των κατάλληλων εργαλείων (Βάσεις Δεδομένων).
